Πάντα φημίζονταν για τα κατάλευκα τοπία τους, τις χιονισμένες βουνοπλαγιές τους και τα ειδυλλιακά χειμερινά τους θέρετρα. Μέσα στα ερχόμενα χρόνια όμως τα βουνά των Αλπεων δεν αποκλείεται να μας δείξουν μια πρωτόγνωρη εικόνα: κορυφές χωρίς χιόνι και με βλάστηση που δεν δικαιολογεί το υψόμετρό τους. Σύμφωνα με νέες επιστημονικές μελέτες η υπερθέρμανση του πλανήτη οδηγεί σταδιακά στο λιώσιμο των αιωνόβιων παγετώνων. Δύσβατες και επικίνδυνες περιοχές μάλιστα, που μέχρι πρότινος καλύπτονταν από πάγο και χιόνι, έχουν ήδη χάσει τον λευκό τους μανδύα και αποκαλύπτονται γυμνές ή με λιγοστά δέντρα, επιτρέποντας ξαφνικά την εύκολη προσπέλασή τους από εκδρομείς αλλά περιορίζοντας δραματικά τη χαρά των χειμερινών σπορ.

Τι αντίκτυπο θα μπορούσε να έχει άραγε μια τέτοια ριζική αλλαγή για το μέλλον μιας από τις μεγαλύτερες οροσειρές της Ευρώπης και πόσο απειλητική θα μπορούσε ενδεχομένως να γίνει απέναντι στις κατοικημένες περιοχές; Ο παγετωνολόγος δρ Μίχαελ Ζεμπ από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης ανέλυσε αποκλειστικά στο «Βήμα» τα τελευταία ευρήματα της μελέτης του και σχολίασε τα πιθανά σενάρια ως προς τη μετάλλαξη των Αλπεων.

« Το λιώσιμο των παγετώνων των Αλπεων αποτελεί μια απτή απόδειξη ότι οι κλιματικές αλλαγές είναι πράγματιυπαρκτές.Ακόμη και αν δεν πιστεύουμετα λόγια των πολιτικώνή τα αποτελέσματα επίσημων μελετών και μετρήσεων,η ισχύουσα κατάσταση των παγετώνων “φωνάζει΄΄ ότι κάτι συμβαίνει » μας λέει ο δρ Ζεμπ.

Ο ρόλος των παγετώνων για τις Αλπεις, εξηγεί ο ίδιος, είναι πολυδιάστατος: αρχικά είναι ιδιαίτερα σημαντικός για το αλπικό τοπίο και συνεπώς τον τουρισμό που προσελκύει αυτό. Επιπλέον αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του γεωλογικού κύκλου καθώς κατά τη διάρκεια του χειμώνα οι παγετώνες συσσωρεύουν νερό, που στη συνέχεια απελευθερώνουν το καλοκαίρι βοηθώντας έτσι στην άρδευση των γύρω περιοχών.

Μελετώντας και συγκρίνοντας παλαιότερα και νεότερα στοιχεία- η λήψη των οποίων πραγματοποιείται με τη χρήση προηγμένων τεχνολογικών μέσων και με τη βοήθεια δορυφορικών λήψεων- οι ειδικοί είδαν προς μεγάλη τους έκπληξη ότι η έκταση των παγετώνων των Αλπεων από το 1850 ως το 1970 συρρικνώθηκε σε ανησυχητικά επίπεδα.

« Η τελευταία επέκταση των αλπικώνπαγετώνων σημειώθηκε γύρω στο 1850.Κάπου εκεί χρονολογείται και το τέλος αυτού που εμείς οι ερευνητέςονομάζουμε “η μικρή Εποχή των Παγετώνων΄΄. Από τότε οι θερμοκρασίεςστις Αλπεις έχουν αυξηθεί κατά περίπου 1,5 βαθμό Κελσίου,χωρίςωστόσο να έχει παρατηρηθεί και η αντίστοιχη διαφορά στα επίπεδα της υγρασίας.Αυτό μας στοίχισε περίπουτο 50% της έκτασης των παγετώνων » αναφέρει χαρακτηριστικά ο δρ Ζεμπ.

Σύμφωνα με δημοσίευση του ειδικού στο επιστημονικό έντυπο της Αμερικανικής Ενωσης Γεωφυσικής «Geophysical Research Letters» το 2006, το 1850 ο εκτιμώμενος όγκος των αλπικών παγετώνων άγγιζε τα 200 κυβικά χιλιόμετρα. Οι ειδικοί είδαν ότι ως τη δεκαετία του ΄70 υπήρχαν στην οροσειρά της Κεντρικής Ευρώπης περί τους 5.150 παγετώνες, οι οποίοι καταλάμβαναν συνολική έκταση 2.909

τετρ. χιλιομέτρων σημειώνοντας μια συρρίκνωση του όγκου τους κατά 35%. Ενώ μόνο κατά τη διάρκεια του υπερβολικά θερμού καλοκαιριού του 2003 διαπίστωσαν ότι ο όγκος αυτός συρρικνώθηκε εκ νέου κατά 5%-10%. Υπολογίζεται ότι ως σήμερα οι παγετώνες των Αλπεων έχουν χάσει περίπου το 50% της έκτασης που διατηρούσαν ως το 1850.

Σενάρια για το άμεσο μέλλον
Από πειράματα των επιστημόνων φάνηκε ότι μια αύξηση της θερμοκρασίας της τάξης των 3 βαθμών Κελσίου κατά τους καλοκαιρινούς μήνες θα μπορούσε να είναι αρκετή για τον περαιτέρω περιορισμό των υπαρχόντων παγετώνων ως και κατά 80%. Ενώ σε περίπτωση αύξησης της θερμοκρασίας κατά 5 βαθμούς Κελσίου τα βουνά των Αλπεων θα έχαναν κάθε ίχνος πάγου.

« Στην παρούσα φάση μελετάμε προσεκτικά τα πιθανά σενάρια κλιματικώναλλαγών της ΔιακυβερνητικήςΕπιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος (Ιntergovernmental Ρanel on Climate Change- ΙΡCC) » επισημαίνει ο ειδικός. « Τα σενάρια για τον 21ο αιώνα,στην καλύτερη των περιπτώσεων,κάνουνλόγο για μια αύξησητης θερμοκρασίας της τάξης του ενός βαθμού Κελσίου, ενώ στη χειρότερηαφορούνμια αύξηση που θα αγγίζει ακόμη και τους 5-6 βαθμούς Κελσίου. Αυτό σημαίνει ότι κάποιοι παγετώνες που βρίσκονται σε υψηλότερεςκορυφές των Αλπεων ενδεχομένωςνα σωθούν-όπως για παράδειγμαο παγετώνας Αletsch στις ελβετικές Αλπεις-, όμως στην πλειονότητάτους δεν θα επιβιώσουν ως τον 22ο αιώνα » υπογραμμίζει.

Μέσα σε πόσα χρόνια όμως η καταστροφική επίδραση της υπερθέρμανσης του πλανήτη θα προκαλέσει την απογύμνωση των Αλπεων; Κάτι τέτοιο, σύμφωνα με τον δρα Ζεμπ δεν μπορεί να καθοριστεί από τώρα. « Αυτόπου δεν μπορεί να καταλάβει ο κόσμοςείναιότι τα σενάρια αυτά δεν είναιπρογνωστικά.Δεν μπορούμε δηλαδήνα δώσουμε κάποια χρονολογία,γιατί δεν γνωρίζουμε πόσο γρήγορα θα εξελιχθούν κάποιες καταστάσεις.Ολαθα εξαρτηθούν από τα επίπεδα των αερίων του θερμοκηπίουστην ατμόσφαιρα. Επιπλέονγια την ώραδεν ξέρουμε πόσο άμεσα θα αντιδράσει ο πολιτικός κόσμος και πόσογρήγορα θα ληφθούν τα απαραίτηταμέτρα » μας εξηγεί ο παγετωνολόγος.

« Το μόνο που μπορούμε να πούμεγια το μέλλον των παγετώνων είναιότι μέσα στις ερχόμενες δεκαετίεςθα συνεχίσουν να συρρικνώνονται,καθώςτο μέγεθός τους είναι ήδη πολύ μεγάλο για τις παρούσες κλιματικές συνθήκες. Οι αυξήσεις της θερμοκρασίας που καταγράφηκαντα τελευταία 20-25 χρόνια ήταν τόσο δραματικές που οι αλπικοί παγετώνεςδεν πρόλαβαν να προσαρμοστούνσε αυτές. Για τον λόγο αυτόθα συνεχίσουν να λιώνουν ώσπου να φτάσουν σε σημείο το μέγεθός τους να ανταποκρίνεται στις υπάρχουσεςκλιματικές συνθήκες, ακόμηκαι αν δεν παρατηρηθούν περαιτέρωαυξήσεις στη θερμοκρασία » λέει κατηγορηματικά ο δρ Ζεμπ.

Αλλαγές και παρενέργειες

Σε αρκετές περιοχές των Αλπεων δεν χρειάζεται κανείς να είναι επιστήμονας για να διακρίνει τις αλλαγές που έχουν επέλθει με την πάροδο των ετών. Πλαγιές που ως πριν από λίγα χρόνια ήταν απλησίαστες λόγω των παγετώνων τώρα είναι εύκολα προσπελάσιμες, καθώς ο μεγαλύτερος όγκος πάγου έχει πλέον εξαφανιστεί.

« Οι παγετώνες υπάγονται στις καταστάσειςκινδύνου και έκτακτης ανάγκης.Οταν αυτοί υποβάλλονται σε αλλαγές που οφείλονται σε περιβαλλοντικάαίτιαπολύ πιθανόν να αλλάξουν και κάποιες καταστάσεις κινδύνου που τους συνοδεύουν » διευκρινίζει ο δρ Ζεμπ. « Σε κάποιες περιπτώσεις οι αλλαγές αυτέςμπορείνα βελτιώσουν τα πράγματαγιαπαράδειγμα, εάν υπάρχει κίνδυνοςχιονοστιβάδας σε μια απότομηβουνοπλαγιά λόγω των παγετώνων.Υπήρχαντέτοιες περιπτώσεις πάνω από δρόμους,που τελικά βελτιώθηκανμε το λιώσιμο των παγετώνων ».

« Υπάρχουν ωστόσο και περιπτώσειςπου θα μπορούσαν να χειροτερεύσουν» τονίζει ο ειδικός. « Οταν π.χ. οι παγετώνες λιώσουν δημιουργούνταιπολλές φορές από το νερό υπόγειεςή υπέργειες λίμνες. Εάν όμως το έδαφος όπου αυτές σχηματίζονται είναι σαθρό,τότε υπάρχει υψηλός κίνδυνοςοι λίμνες να σπάσουν πνίγονταςολόκληρες περιοχές.Τέτοιου είδουςκαταστάσεις ενδεχομένως να πυκνώσουν στο μέλλονκαι πολύ πιθανόνκατοικημένες περιοχές να αντιμετωπίσουνπολύ μεγαλύτερο κίνδυνοσε σχέση με σήμερα » προσθέτει.

Αποφεύγοντας την κινδυνολογία ο δρ Ζεμπ αφήνει να εννοηθεί ότι δεν μπορεί κανείς να γενικεύσει τη συγκεκριμένη εξέλιξη. « Δεν θα ήταν σωστό να υποστηρίξουμε ότι όλα θα χειροτερεύσουν. Ουσιαστικά όλες οι καταστάσεις κινδύνου που γνωρίζουμεκαι είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμεσήμερα βασίζονται σε γνώσεις που αποκτήθηκαν σιγά σιγά και στοιχεία που καταγράφηκανμε τα χρόνια.Αυτό σημαίνειότι οι γνώσεις που είχαμε ως τώρα και αφορούσαν την αντιμετώπιση χιονοστιβάδαςή πλημμύραςμπορεί να αλλάξουν. Γι΄ αυτό χρειάζεται ιδιαίτερηπροσοχή ως προς τη μελέτη των νεότερων στοιχείωνκαθώς οι υπάρχοντες παγετώνεςπερνούν πλέον σε νέο επίπεδο επικινδυνότητας » λέει ο ίδιος.

Και τα χειμερινά σπορ;