ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Η διαμεσολάβηση της Βραζιλίας και της Τουρκίας σε μια συμφωνία για τη μεταφορά μεγάλου τμηματις ουρανίου χαμηλού εμπλουτισμού του Ιράν εκτός της χώρας είναι σημαντική είτε εφαρμοστεί είτε όχι. Ο λόγος είναι ότι πρόκειται για ένα σημάδι για το νεοσύστατο, μεταγενέστερο δυτικό κόσμο. Η αγγλοσαξονική κυριαρχία δεν έχει λάβει ακόμα τέλος, αλλά βρίσκεται στη δύση της.

Οι ΗΠΑ αντέδρασαν αρνητικά, δηλώνοντας ότι όλα τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας είχαν συμφωνήσει σε προσχέδιο νέων κυρώσεων κατά του Ιράν. Ωστόσο, η τακτική επιβολής κυρώσεων είχε αποτύχει στο παρελθόν και η αμερικανική αντίδραση γεννα το εξής ερώτημα: γιατί δεν είναι τώρα αποδεκτός ένας διακανονισμός που τον περασμένο Οκτώβριο, όταν οι διαπραγματευσεις γινόνταν με την Αμερική, έμοιαζε να είναι;

Η βία που ασκήθηκε στους Ιρανούς από το ιρανικό καθεστώς μετά τις κατευθυνόμενες εκλογές, που πραγματοποιήθηκαν στις 12 Ιουνίου του περασμένου έτους, ήταν υπερμετρη, αλλά είναι αλήθεια ότι η απομόνωση και οι αντιπαραθέσεις απλώς βολεύουν τους εξτρεμιστές οι οποίοι θεωρούν τη φράση «άξονας του κακού», η οποία πρωτοειπώθηκε από τον πρόεδρο Μπους, κομπλιμέντο. Στο τέλος, όσο περισσότερο αποτραβηχτεί το Ιράν από το ταραχοποιό παρελθόν του τόσο το καλύτερο για τους ρεφορμιστές. Είναι νέοι και διψούν για επαφή με τον κόσμο.

Η Τουρκία και η Βραζιλία είναι και οι δύο νεοσύστατες περιφερειακές δυνάμεις με διευρυνόμενα οικονομικά συμφέροντα στο Ιραν και αυξανόμενες διπλωματικές φιλοδοξίες. Η ανάμιξη τους χαροποίησε την ιρανική κυβέρνηση που επιθυμεί να ηγηθεί μιας νέας τάξης πραγμάτων. Ο ρόλος αυτός εκνευρίζει τη Δύση, αλλά στην παρούσα φάση αυτό δεν έχει καμία σημασία εάν ο κεντρικός στόχος μπορεί να επιτευχθεί: μια προσωρινή παύση για διάλογο, με την απομάκρυνση του εμπλουτισμένου κατά 3,5 % ουρανίου, που έχει παραχθεί στις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Νατάτζ.

Η συμφωνία θυμίζει κατά πολύ τις διαπραγματεύσεις με την Αμερική. Η μόνη σημαντική διαφορά είναι ότι σήμερα το Ιράν έχει στη διάθεση του μεγαλύτερη ποσότητα ουρανίου χαμηλού εμπλουτισμού με αποτέλεσμα τα 1.200 χιλιόγραμμα που συμφωνήθηκε να μεταφερθούν στην Τουρκία να αντιπροσωπεύουν ένα μικρότερο τμήμα του αποθέματος, παρόλο που ακόμα αντιστοιχούν σε ποσότητα μεγαλύτερη από το μισό. Δεν πιστεύω ότι αυτό έχει μεγάλη σημασία διότι το Ιράν εάν τηρήσει τη συμφωνία αποδεικνύει την προθυμία του να συνεργαστεί με τη διεθνή κοινότητα και να απομακρύνει μεγάλη ποσότητα του ουρανίου του, απαιτούμενου για τη δημιουργία καθαρού ουρανίου, που χρησιμοποιείται για την κατασκευή μια βόμβας.

Δεδομένων της προγενέστερης διπροσωπίας και των πολιτικών ακροβατισμών του Ιράν, υπάρχουν σημάδια σύνεσης. Αλλά στην έντονη δυσπιστία που επέδειξε αρχικά η Δύση, διαισθάνομαι μια συγκεκαλυμένη περιφρόνηση για τις ενέργειες του προέδρου της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα και του πρωθυπουργού της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ακριβώς επειδή το Ιράν λόγω των σχέσεων του με την Τουρκία και τη Βραζιλία, δεν θα θέλει να εξαπατήσει τους δύο αρχηγούς κάνοντας πίσω.

Ο πρόεδρος Μπαρακ Ομπάμα επιθυμεί μια ήπια απόφαση. Η καρδιά του πάντα του έλεγε να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις της Αμερικής με το Ιράν. Σωστά αντιλαμβάνεται ότι το αδιέξοδο των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών εδώ και 31 χρόνια είναι καταστροφικό και ντεμοντέ. Ωστόσο, η οργη στο Κογκρέσο αυξάνεται και οι εκπρόσωποι υπόσχονται «συντριπτικές» και «καταστροφικές» κυρώσεις κατά της Τεχεράνης.

Οι προσπάθειες των ΗΠΑ κατέληξαν στη σύγκλιση των πέντε μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας με δικαίωμα άσκησης βέτο-ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία, Κίνα-παρουσία και της Γερμανίας και στη συμφωνία για τέταρτο γύρο κυρώσεων.

Το Ιράν έχει αποδείξει ότι αντέχει τις κυρώσεις. Εαν δεν καταφέρουν να αλλάξουν τη συμπεριφορά του Ιράν για ακόμα μία φορά, ο Ομπάμα θα έρθει αντιμέτωπος με το ερώτημα: και τώρα τι κάνουμε; Γνωρίζει ότι η Αμερική και η Δύση δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα για ακόμα έναν πόλεμο.

Επομένως, η τριμερής συμφωνία Βραζιλίας-Τουρκίας-Ιράν πρέπει να προτιμηθεί. Ο Ομπάμα δήλωσε πέρσι στα Ηνωμένα Έθνη ότι οι ΗΠΑ αφήνουν πίσω τον ατομιστικό τους χαρακτήρα και ότι πρέπει τα υπόλοιπα κράτη να αναλάβουν τις ευθύνες τους. «Όσοι συνήθιζαν να κατήγορούν την Αμερική ότι ενεργεί μόνη της, δεν μπορούν να τώρα να κάτσουν στην άκρη και να περιμένουν απο την Αμερική να λύσει μόνη της τα προβλήματα ολόκληρου του κόσμου», δήλωσε, ενώ πρόσθεσε: «Μαζί πρέπει να δημιουργήσουμε νέες συμμαχίες που θα γεφυρώσουν τα παλιά χάσματα –συμμαχίες ανάμεσα σε βόρειους και νότιους, ανατολικούς και δυτικούς μαυρους και λευκούς».

Νέες συμμαχίες που γεφυρώνουν παλιά χάσματα; Μου ακούγεται σαν η Βραζιλία και η Τουρία να συνεργάζονται για να βοηθήσουν το Ιράν και τις ΗΠΑ να λύσουν τις διαφορές τους. Αυτό από την άλλη θα πρόσφερε τη δυνατότητα προώθησης της ειρήνης στη Μέση Ανατολή και της παγκόσμιας ασφάλειας.

 Roger Cohen