Μήπως ετοιμαζόμαστε ως έθνος για έναν νέο, μεταλλαγμένο Θούριο; Παλαιότερα μάθαιναν τα παιδιά στα σχολεία να άδουν «η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει...», την υπαρξιακή επιβίωσή της δηλαδή από τα τότε δεινά. Σήμερα, από τον κολοφώνα της (ψευδο)ευμάρειας έως λίγους μήνες πριν, βρισκόμαστε ξαφνικά μπροστά στο φάσμα μιας αδιέξοδης απελπισίας. Μήπως λοιπόν τέτοια τραγωδιακά τραγουδίσματα είναι στο αίμα μας; Γιατί θα πρέπει όμως να βρισκόμαστε πάντα στο σταυροδρόμι της επιβίωσης και του «αφανισμού»;

Γιατί άλλοτε να σκαρφαλώνουν στην κορυφή του λόφου η ελληνική υπερηφάνεια, τα εθνικά κατορθώματα, η γενναιοδωρία, το ελληνικό φιλότιμο, η αισιοδοξία και πολλά άλλα αξιοθαύμαστα που στολίζουν την ιστορία μας, και άλλοτε η δουλοπρέπεια, ο εθνικός παρασιτισμός, η φαυλότητα, ο ατομικισμός, η απαισιοδοξία, που μας ντροπιάζουν; Θαυμασμός τη μία «μέρα», απογοήτευση την άλλη. Τι συμβαίνει όμως μ΄ εμάς; Αυτό λοιπόν το ισχυρό εναλλασσόμενο ρεύμα, που τη μία φορά φέρνει την επιτυχία της χώρας με τους Ολυμπιακούς Αγώνες, λ.χ., και την άλλη στιγμή το ξεγύμνωμά της από το φαγοπότι στο τραπέζι της ασυδοσίας, έχει ζαλίσει τον έλληνα πολίτη, ο οποίος παρακολουθεί άναυδος τις «αποκαλύψεις» της τρέχουσας «Αποκάλυψης». Απίστευτα πράγματα σωριάζουν κάτω άλλοτε πανίσχυρους και πλειστάκις χειροκροτημένους Γολιάθ, πολιτικούς και μη· με την εμπιστοσύνη μας να οδεύει προς την έξοδο.

Είναι βέβαια πολύ εύκολη η μετάθεση των ευθυνών. Εμείς όμως, ο καθένας από τον χώρο της δικής του ευθύνης, τι πράξαμε και τι πράττουμε; Ο νεοέλληνας είναι αυστηρός κριτής των άλλων, όχι όμως και του εαυτού του· είναι περισσότερο ο εαυτός του, δεν είναι του όλοι μαζί, διότι κάπως έτσι μας μεγάλωσαν.

Με τέτοιες όμως ραγιαδίστικες νοοτροπίες που περιστρέφονται περί εαυτόν, χάνουμε από το στόχαστρο τον κάθε Εφιάλτη της χώρας, τον κάθε σφετεριστή της δικής μας «αυτιστικής» ζωής. Δεν μας ενδιαφέρει αν, λ.χ., κλέβει το κράτος κάποιος, αρκεί να μην κλέψει εμάς, λες και είμαστε από άλλο κράτος. Τέτοιες όμως νοσηρές στάσεις εκπορεύονται κυρίως από τις αντίστοιχες νοοτροπίες που θεμελίωσαν οι παιδαγωγικο-εκπαιδευτικές και κοινωνικο-πολιτικές πρακτικές.

Θα πείτε ότι όλα αυτά είναι γνωστά. Ναι, αλλά δεν έχουμε εμπεδώσει όλοι τη σημασία τους, διότι πάντα πιστεύαμε ότι το κράτος «δεν το σκιάζει φοβέρα καμιά»! Αυτά όμως είναι ωραία άσματα για τα παιδιά. Η πραγματικότητα των μεγάλων είναι ασφαλώς διαφορετική, επώδυνη και κινδυνεύει να γίνει τραγική. Επιτρέψαμε, π.χ., με τον χρόνο την απαξίωση πάμπολλων αξιών και βολευτήκαμε στην αντίληψη ότι κάποιοι άλλοι θα βρίσκουν πάντα τις λύσεις. Θα μου πείτε πως με αυτές τις θεωρήσεις αθωώνονται ορισμένοι επιτήδειοι της αποσάρκωσης της χώρας και της αποσκελέτωσής της. Οχι βέβαια, διότι αυτοί είναι ένα το κρατούμενο· η συνέχεια της πράξης αφορά εμάς, εξαρτώμενη από τη γνώση και την κατανόηση της πραγματικότητας, «scio ergo sum»- «γνωρίζω άρα υπάρχω», παραφράζοντας τον Καρτέσιο, όπως και από την υπευθυνότητά μας.

Ενα παράδειγμα αποφυγής ατομικής και συλλογικής ευθύνης είναι, λ.χ., η άρνησή μας να αξιολογούμαστε γενικά ως προς το έργο που παράγουμε για το Δημόσιο· δεν έχουμε, λέει, εμπιστοσύνη στους αξιολογητές, το σύμπτωμα που προαναφέραμε. Τον τελευταίο καιρό ζητήθηκε, π.χ., από τους συλλόγους των διδασκόντων να αποφασίσουν αν θα ενταχθούν οι σχολικές μονάδες τους στην προσπάθεια αυτοαξιολόγησης. Στο αποτέλεσμα κυριάρχησε η άρνηση αξιολόγησης! Αυτή είναι η ευθύνη των διδασκόντων, που απεμπολούν την υποχρέωσή τους να αυτοβελτιωθούν· η ευθύνη των γονιών όμως πού είναι; Πού είναι η συλλογική δύναμη που θα στηρίξει το αυτονόητο, καθώς όταν μια προσπάθεια δεν αξιολογείται για να βελτιώνεται τότε παραπαίει ή καταρρέει;

Τέτοια ανάλογα παραδείγματα υπεκφυγής ευθυνών από ορισμένους πολιτικούς και πολίτες υπάρχουν πολλά· και αντί όλοι να πράττουμε τα δέοντα, κάποιοι παίζουν την τελευταία πράξη βυθίσματος της χώρας, σπεύδοντας να εξαγάγουν, λ.χ., ό,τι οικονομίες έχουν! Η εθνική αυτή «αυτογνωσία» και συμπεριφορά, με την υποκρισία να απλώνεται από την κεφαλή έως τα πόδια, λειτουργεί αναμφίβολα ως οδόφραγμα στη δραπέτευση της χώρας από τα νύχια της κρίσης, με αποτέλεσμα ο πέλεκυς να πέφτει επί δικαίους και αδίκους.

«Η Ελλάδα λοιπόν ποτέ δεν... φτωχαίνει», διότι έχει πτωχεύσει από τότε που «ευημερούσε», καθώς είχε χρεοκοπήσει σε πολλές αξίες, σε πολλούς κοινωνικο-πολιτισμικούς και ηθικο-συναισθηματικούς στόχους. Η Ελλάδα μπορεί να μην πτωχεύσει οικονομικά, διότι δεν συμφέρει τους δανειοδότες, οι οποίοι θέλουν να πτωχεύσουν μόνο οι Ελληνες για να είναι εκμεταλλεύσιμοι· και ήδη αντικρίζουμε σήμερα θολά εθνικά και ατομικά οράματα. Ισως όμως αυτό το σοκ του παρόντος να είναι εκείνο που μπορεί να ερμηνεύσει τη νιρβάνα του παρελθόντος για να κυοφορήσει ένα αισιόδοξο μέλλον, τουλάχιστον για τη νέα γενιά, η οποία θα πρέπει να οργανώσει τη δική της επανάσταση και να συνθέσει τον δικό της Θούριο.

Ο κ. Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής στο Πανεπιστήμιο Πατρών.