Ενας μελετητής
του παρελθόντος που έχει συνηθίσει να εξετάζει ολοκληρωμένες ιστορικές
περιόδους, όσο κι αν ο ίδιος πιστεύει ότι ο ιστορικός είναι ένας στοχαστής του
παρόντος, δεν μπορεί να μιλήσει εύκολα ούτε για το σήμερα, ούτε για το αύριο
της χώρας του. Ωστόσο έχει έρθει η στιγμή της ύστατης ευθύνης και η προσοχή
όλων μας πρέπει να επικεντρωθεί στο μέλλον, αυτό το φάντασμα-πραγματικότητα που
δεν είναι τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο από το βαρύ και αποπνικτικό
παρόν.
Πού πάμε; ρωτάει η έρευνα της εφημερίδας. Θα τολμήσω να αντιστρέψω το ερώτημα.
Από πού ερχόμαστε!
Η γενεαλογία του κακού είναι εύκολο να καταγραφεί από έναν ιστορικό. Δεν θα
κάνω κατάχρηση των εργαλείων μου. Δι΄ ολίγων: αγροτική καταγωγή, σε
συντριπτικές αναλογίες, που οι θεμελιώδεις αξίες της, αυτές που δόμησαν τη
μικροαστική κοινωνική μας συνείδηση διαιωνίζονται ώς σήμερα. Ταξική δομή
αβαθής, εφήμερη και φθίνουσα, που δεν κατορθώνει, μέσα από τις εγγενείς
αντιπαραθέσεις της, να οργανώσει την κοινωνία παραγωγικά, αφήνοντας ένα
τεράστιο κενό στην ύφανση του κοινωνικού ιστού. Στο πεδίο της πολιτικής, ένα
ανθεκτικό πελατειακό σύστημα που, παρ΄ όλα τα πλήγματα που έχει υποστεί στον
χώρο των προσωπικών εξαρτήσεων και των αμοιβαίων συναλλαγών, μεταλλάσσεται και
επιβιώνει μέσα από κοινοτικά και συντεχνιακά, εννοώ: μικροαστικά, αιτήματα, που
η εκάστοτε εξουσία σπεύδει να ικανοποιήσει. Για την ελάχιστη εικονογράφηση του
λόγου μου, θα αναφερθώ, υπαινικτικά και μόνον, στο «πανελλαδικό», όπως και οι
μαθητικές εξετάσεις, κίνημα των ενοικιαστών φοιτητικών διαμερισμάτων και
ιδιοκτητών καταστημάτων αναψυχής (καφετέριες κ.λπ.) που με τη στήριξη των
συναφών αυτοδιοικητικών και επαγγελματικών φορέων επηρεάζουν τις κρατικές
αποφάσεις για ίδρυση ή κατάργηση πανεπιστημιακών σχολών στη χώρα. Αποκορύφωμα
της διείσδυσης της πελατειακής λογικής στο εκπαιδευτικό σύστημα είναι η
διοικητική κατάργηση της έννοιας της σχολικής αποτυχίας (κατάργησης της βάσης
του 10), μια πράξη που, φοβάμαι, δεν συμβάλλει ούτε στην αυτοεκτίμηση των
νεαρών ανθρώπων που επωφελούνται, ούτε στη στερέωση του αισθήματος δικαίου και
του σεβασμού των θεσμών. Το πολυμορφικό πελατειακό σύστημα που νομίζαμε ότι το
είχαμε βγάλει οριστικά από το παράθυρο, απλώς ξαναμπαίνει θριαμβευτικά από την
πόρτα.
Πρέπει ωστόσο να πούμε δυο λόγια και για το παρόν. Κρίση δανεισμού, λοιπόν;
Αναρωτιέται κανείς πώς θέριεψε το δημόσιο έλλειμμα μέσα σε λίγες εβδομάδες.
Μήπως υπάρχει μια νέα χρηματιστηριακή τεχνογνωσία που την κατέχουν οι
κερδοσκόποι αλλά όχι ακόμη οι κοινοί θνητοί, οι κεντρικές τράπεζες και τα
κρατικά θησαυροφυλάκια; Μήπως πάλι έχουν εγκατασταθεί στα διεθνή χρηματιστήρια
αόρατοι «κουλοχέρηδες» και κατακλέβουν τους αφελείς και τους αδύναμους; Ισως
ναι, ίσως και όχι. Ασφαλώς όμως κάτι συμβαίνει με τα γιγαντιαία επενδυτικά (;)
κεφάλαια που μετακινούνται με ιλιγγιώδη ταχύτητα από το Τόκιο ώς το Παρίσι και
τη Νέα Υόρκη, και για τα οποία άλλοι αρμοδιότεροι οφείλουν να μας ενημερώσουν.
Αυτά από την έξω πλευρά. Από τη μέσα όμως;
Το βρίσκω άστοχο, ίσως να είναι και πληκτικό, να παραθέσει κανείς όλα τα
επιχειρήματα και όλες τις προτάσεις που συρρέουν από πολλές πλευρές για την
έξοδο από την κρίση. Μου φαίνονται συναινετικές, στην πλειοψηφία τους, και σαν
να διαπνέονται από μια υπόγεια αύρα αυτοκριτικής και αυτοσυνειδησίας, που
ωστόσο δεν μπορούν να αρθρωθούν σε έναν δημόσιο λόγο, σύγχρονο και συνεκτικό.
Από την εξοργισμένη εμπρηστική δημοσιογραφία (έντυπη και ηλεκτρονική) όλων των
αποχρώσεων που απαιτεί την τιμωρία των ενόχων (ποιων και ποιου ιδιώνυμου
αδικήματος;) ώς το: να πληρώσουν οι πλούσιοι, ο λαός δεν χρωστάει σε κανέναν
τίποτα, των δύο κομμουνιστικών κομμάτων, κυκλοφορούν ιδέες και προτάσεις που
καλύπτουν όλο τον κοινωνικό χώρο, από την ακραία ανευθυνότητα ώς τη δημιουργική
απαισιοδοξία.
Με τη σειρά μου, και ως ελάχιστη συμβολή στη συγκρότηση ενός νέου μετώπου
λογικής, θέλω να κάνω και τη δική μου πρόταση. Συνοψίζω: «Καλλικράτης» παντού.
Χωρίς να είμαι οπαδός της βιαστικής εφαρμογής του στην Τοπική Αυτοδιοίκηση,
πιστεύω ότι το σκεπτικό του είναι σωστό και ίσως είναι ο βασιλικός δρόμος
εξόδου από την κρίση: σχέδιο «Καλλικράτης» στην εκπαίδευση, στο στράτευμα, στη
δημόσια διοίκηση, στην εκκλησία, στις τράπεζες, παντού. Εξοικονόμηση πόρων,
αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων
υπηρεσιών είναι μερικά από τα μέτωπα που θα διεξαχθεί ο πόλεμος που έχει
αρχίσει. Αν «αλλάξουν τα πράγματα», μπορεί να αυξηθούν και τα φορολογικά έσοδα
του κράτους από άμεσους φόρους. Και τότε, ίσως, είναι λίγο καλύτερα.
