Requiem... ... σε ένα «πνεύμα» που γεννήθηκε πριν από μισό αιώνα και κάτι στον κόσμο. Και
που προσπάθησε να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα: την πλεονεξία των αγορών με την
ευημερία των ανθρώπων.
Στο βιβλίο του... ... «Το πνεύμα της Φιλαδέλφειας», ο Αλέν Σιπιό, καθηγητής της επιστήμης του
Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Νάντης, γράφει για τη Διακήρυξη της Φιλαδέλφειας,
που υπογράφηκε με τη δημιουργία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας το 1944. Ο
ίδιος τη χαρακτηρίζει τουλάχιστον το ίδιο σημαντική όσο και η Διακήρυξη των
Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Τότε στη Φιλαδέλφεια τέθηκε το ζήτημα της
αξιοπρέπειας του ανθρώπου στη δουλειά και τη σχόλη, στην αρρώστια και τα
γηρατειά. Και καλούνταν οι χώρες να αξιολογήσουν την οργάνωση του εμπορίου και
του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος με βάση τις αρχές της κοινωνικής
δικαιοσύνης. Σήμερα πια ο κόσμος έχει απομακρυνθεί πολύ από εκείνες τις
ευαισθησίες. Με το άνοιγμα των συνόρων για τα κεφάλαια και τα εμπορεύματα, οι
επιχειρήσεις απέκτησαν ελευθερίες τις οποίες δεν διέθεταν όταν βρίσκονταν κάτω
από τη δικαιοδοσία του εθνικού κράτους. Έτσι μπόρεσαν να αθετήσουν δύο από τις
κυριότερες υποχρεώσεις τους: την καταβολή των φόρων και των εισφορών τους. Η
κατάργηση των συνόρων διευκόλυνε την αρπακτική συμπεριφορά τους, αφού οι
επιχειρηματίες είχαν πια την ευχέρεια να εγκαθίστανται εκεί όπου προσφέρονταν
τα μεγαλύτερα κίνητρα για τις επενδύσεις τους και οι μικρότερες εισφορές στα
εισοδήματά τους. Την ίδια ώρα ορθώνονταν θεόρατα τείχη που εμπόδιζαν την
κυκλοφορία των ανθρώπων.
Η δικαίωση... ... του Φρίντριχ φον Χάγιεκ ήταν πια γεγονός. Νομικός και οικονομολόγος, ο
ιδεολόγος του νεοφιλελευθερισμού είχε πει: πρέπει «να εκθρονίσουμε» την
πολιτική από ό,τι έχει σχέση με την αναδιανομή του πλούτου και την ευημερία
προκειμένου να επιβάλουμε τον αυτοματισμό των αγορών. «Είδαμε την ευχή του να
παίρνει σάρκα και οστά στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης», λέει ο Αλέν Σιπιό σε
συνέντευξή του στο περιοδικό «Ινρόκς». «Οι μεγάλοι προσανατολισμοί της οικονομικής
πολιτικής δεν αποτελούν σήμερα μέρος του δημοκρατικού διαλόγου. Σε αυτό ακριβώς
αναφέρομαι, όταν μιλάω για "περιορισμένη δημοκρατία"». Εμπνευσμένη
από το αμερικανικό «Νιου Ντιλ», η Διακήρυξη της Φιλαδέλφειας είχε στόχο να
ενισχύσει το κοινωνικό κράτος. Όμως, το κοινωνικό κράτος καταλήφθηκε από τα
ιδιωτικά συμφέροντα. Και η τριμερής χρηματοδότηση των συνταξιοδοτικών
συστημάτων δέχθηκε άγριες επιθέσεις στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης.
Η κεντρική... ... ιδέα της Διακήρυξης της Φιλαδέλφειας ήταν να συγκεράσει τον οικονομικό
ανταγωνισμό με την κοινωνική αλληλεγγύη. Για διαφορετικούς λόγους, οι
νεοφιλελεύθεροι και οι κομμουνιστές την είχαν απορρίψει από την αρχή: οι μεν
επειδή προωθούσε την κοινωνική δικαιοσύνη και οι δε επειδή ενθάρρυνε την
ελευθερία των αγορών. Σήμερα πια, στη μέση της οικονομικής κρίσης, κατά έναν
παράδοξο τρόπο οι εξελίξεις δικαιώνουν και τους δυο. Η διάλυση του κοινωνικού
κράτους πιστοποιεί πως το πνεύμα της Φιλαδέλφειας ήταν από την αρχή
καταδικασμένο.
