Από πολύ μικρή ηλικία όλοι γνωρίζουμε και νιώθουμε οικειότητα με τις ίδιες χριστουγεννιάτικες εικόνες: τη φάτνη, το άχυρο, τα άλογα, τους Μάγους, τους βοσκούς, τα αγγελάκια με το τραγούδι τους, όλα τα πρόσωπα που πλαισιώνουν τη Γέννηση, όλους τους «δευτεραγωνιστές» της Θείας ιστορίας. Ακόμη περισσότερο, ολοένα περισσότερο τα τελευταία χρόνια διαθέτουμε χριστουγεννιάτικα δέντρα και Αγιο Βασίλη (ή Αγιο Νικόλα για άλλους), ταράνδους, γαλοπούλες και ψώνια- πολλά ψώνια. Συχνά έχω αναρωτηθεί: Πόση σχέση έχουν όλα αυτά με αυτό που γιορτάζουμε, τη γέννηση του Χριστού; Μια πρόχειρη απάντηση είναι: Πολύ μικρή. Αλλά η, έστω συνοπτική, αναζήτηση της σχέσης αυτής είναι σίγουρα διασκεδαστική.

Ξεκινώντας από την «πρωτογενή» πηγή οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι το αποτέλεσμα είναι μάλλον αποθαρρυντικό: οι Ευαγγελιστές είναι μάλλον φειδωλοί με τις λεπτομέρειες της ιστορίας όταν αποφασίζουν έστω και να αναφερθούν σε αυτήν. Ας πούμε, ο Ιωάννης, γιος του Ζεβεδαίου, ο«μαθητής ον ηγάπα ο Ιησούς»,δεν μας λέει κουβέντα για τη Γέννηση. Επειτα από μια ποιητική εισαγωγή, μας συστήνει αυτός στον Ιωάννη τον Βαπτιστή και μας αφηγείται το περιστατικό κατά το οποίο ο Βαπτιστής αντικρίζει για πρώτη φορά τον Ιησού, ενήλικο πια, και αναφωνεί:«Ιδε ο αμνός του Θεού ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου».

Ο Ματθαίος, ο φοροεισπράκτορας στην Καπερναούμ που άκουσε τον Χριστό να του λέει«ακολούθει μοι», μας επισημαίνει απλώς ότι προτού προλάβουν ο Ιωσήφ και η Μαρία να «συνευρεθούν» («πριν ή συνελθείν» ), η νεαρά Παρθένος«ευρέθη εν γαστρί έχουσα εκ Πνεύματος Αγίου». Για τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου ούτε λόγος. Μας διηγείται βέβαια ό,τι συνέβη ανάμεσα στον Ηρώδη και στους Μάγους, καθώς και την Προσκύνηση. Το Θείο Βρέφος όμως έχει ήδη γεννηθεί και ο Ματθαίος δεν αναφέρει λέξη για απογραφή, δυσκολία στην ανεύρεση καταλύματος, φάτνη, άλογα ή ποιμένες.

Και του Μάρκου η αφήγηση ξεκινάει με το πρόσωπο του Ιωάννη του Βαπτιστή και τη Βάπτιση του Ιησού στον Ιορδάνη ποταμό. Εύλογο, ίσως, καθώς ο Μάρκος δεν ήταν ένας από τους δώδεκα μαθητές του Ιησού ούτε φαίνεται να τον γνώρισε προσωπικά. Αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων ως συνοδός του Παύλου και του Βαρνάβα στην Αντιόχεια (Πράξ. ιβ Δ 25), μελετητές όμως φαίνεται να πιστεύουν ότι τα περισσότερα σχετικά με τη ζωή του Ιησού τα έμαθε από τον Απόστολο Πέτρο.

Ο πιο γενναιόδωρος με την αφήγησή του είναι ο Λουκάς. Μας αφηγείται, μεταξύ άλλων, τον Ευαγγελισμό («χαίρε, Κεχαριτωμένη· ο Κύριος μετά Σου· ευλογημένη συ εν γυναιξίν» ), την απογραφή («και επορεύοντο πάντες απογράφεσθαι» ), τη φάτνη («και έτεκε τον υιόν αυτής τον πρωτότοκον, και εσπαργάνωσεν αυτόν και ανέκλινεν αυτόν εν τη φάτνη»), καθώς και την υπέροχη σκηνή με τους ποιμένες που φοβούνται και τους αγγέλους που τους καθησυχάζουν τραγουδώντας: «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη,εν ανθρώποις ευδοκία» . Το μόνο πρόβλημα είναι ότι ούτε ο Λουκάς ήταν μαθητής του Ιησού. Μορφωμένος- ήταν γιατρός το επάγγελμα- και εργατικός ως συγγραφέας- πιστεύεται ότι είναι επίσης ο συγγραφέας των Πράξεων των Αποστόλων-, ο Λουκάς ήταν ακόλουθος του Παύλου. Εικάζεται βέβαια ότι είχε επικοινωνήσει με συγγενείς του Ιωάννη του Βαπτιστή, καθώς και με την ίδια τη Θεοτόκο, και έτσι πιστεύουμε ότι συγκέντρωσε τα περιστατικά της Γέννησης και της νεαρής ηλικίας του Ιησού.

Παρά την ένδεια των ευαγγελικών αφηγήσεων, πάντως, δεν είναι λίγοι οι πιστοί χριστιανοί που θρηνούν την εκκοσμίκευση των Χριστουγέννων και ζητούν την επιστροφή στον «αυθεντικό», χριστιανικό χαρακτήρα τους. Ξεχνούν, μάλλον, ιδιαίτερα οι μαχητικότεροι ανάμεσά τους που κατοικούν ως επί το πλείστον σε προτεσταντικές περιοχές του δυτικού κόσμου, άλλη μια ενδιαφέρουσα (ιστορική) λεπτομέρεια: κατά την επικράτηση της προτεσταντικής επανάστασης στην Αγγλία ο εορτασμός των Χριστουγέννων είχε απαγορευθεί. Και είχε απαγορευθεί ακριβώς επειδή ήταν αντιχριστιανικός, ακριβώς επειδή οι προτεστάντες εκείνοι γνώριζαν ότι αποτελούσε συνέχιση ενός παγανιστικού εθίμου: του εορτασμού του χειμερινού ηλιοστασίου. Μοιάζει λογικό, ιδιαίτερα αν αναρωτηθεί κανείς πού ακριβώς αναφέρεται ότι ο Χριστός γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου.

Ευτυχώς οι περισσότεροι σύγχρονοι προτεστάντες δεν είναι οι πουριτανοί του Κρόμγουελ. Αναρωτιέμαι, ωστόσο, πόσο συνειδητοποιεί, ας πούμε, ο μέσος χριστιανός ότι συνεχίζει το παγανιστικό έθιμο της αρχαιότητας, να φέρνει κλαδιά από αειθαλή δέντρα μέσα στο σπίτι του τον χειμώνα; Ή ότι η ιδέα του εορτασμού «γενεθλίων» αυτή την περίοδο του χρόνου συνδέεται όχι με τον Ιησού αλλά με την «Dies Νatalis Solis Ιnvicti», κυριολεκτικά «ημέρα γενεθλίων του ανίκητου ήλιου», όταν δοξάζονταν μια σειρά θεότητες, μεταξύ άλλων ο Σύρος Ελάχ Γκαμπάλ και ο Πέρσης Μίθρας; Για να μην αναφερθούμε καν στον Αγιο Βασίλειο, ο οποίος στη δυτική παράδοση είναι ο Αγιος Νικόλαος. Σε έναν βαθμό η σύγχυση των δύο δικαιολογείται (έστω και αν παραδοσιακά ο Αγιος Βασίλειος φέρνει δώρα την Πρωτοχρονιά και όχι τα Χριστούγεννα), καθ΄ ότι και οι δύο ήταν από τη Μικρά Ασία, ο πρώτος από την Καισάρεια, ο δεύτερος από τη Μύρα. Ετσι εξηγείται ότι λίγους αιώνες αργότερα αισθάνθηκαν αμφότεροι την ανάγκη να μετακομίσουν στη Λαπωνία, διότι η παραδοσιακή κόκκινη στολή με την άσπρη γούνα των χριστιανών επισκόπων του 4ου αιώνα ήταν λίγο ζεστή για τη Μικρά Ασία.

Σίγουρα, βέβαια, όλα αυτά δεν πρέπει να μας αποθαρρύνουν από το να απολαύσουμε το χριστιανικό, εμ, παγανιστικό, εμ, ρωμαϊκό, εμ, εορταστικό, τέλος πάντων, πνεύμα των ημερών. Εν μέσω ταράνδων (που, ως γνωστόν, ευδοκιμούν στη Βηθλεέμ), ελάτων (χαρακτηριστικής, δηλαδή, παλαιστινιακής χλωρίδας) και ευελπιστώντας ότι η γαλοπούλα (γνωστή από το θαύμα όπου ο Ιησούς είχε δύο και τις πολλαπλασίασε για να ταΐσει χιλιάδες πιστούς) θα είναι καλοψημένη, σας εύχομαι υγεία και ευτυχία για τις γιορτές του Χειμερινού Ηλιοστασίου...

Αυγουστινος Ζενακος