Κανείς δεν ξέρει πώς ακριβώς σκέφτεται ένας σκύλος και, μέχρι πρόσφατα, το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας σχετικά με τη σκυλίσια ευφυΐα αντιμετωπιζόταν με μεγάλη επιφυλακτικότητα. Τα τελευταία χρόνια, όμως, πληθαίνουν οι επιστημονικές έρευνες που αποδεικνύουν ότι οι σκύλοι μπορούν να ανιχνεύσουν τον καρκίνο ή τις καρδιακές προσβολές, να επιλύσουν σύνθετα προβλήματα ή να μάθουν μια γλώσσα, επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι μάλλον ξέρουν περισσότερα απ’όσα νομίζουμε.

            Η ικανότητα τους να καταλαβαίνουν τις ανάγκες ανθρώπων με ψυχιατρικές ασθένεις, ανοίγοντας τα φώτα για όσους φοβούνται το σκοτάδι, υπενθυμίζοντας στα αφεντικά τους τα φάρμακά τους και παρεμβαίνοντας σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, όπως σε απόπειρες αυτοκτονίας ή αυτοτραυματισμού, έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων. Το Σεπτέμβριο , οι Αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις ανακοίνωσαν ότι θα δαπανήσουν 300.000 δολάρια για να μελετήσουν τον τρόπο με τον οποίο σκύλοι εκπαιδευμένοι στη βοήθεια ανθρώπων με ψυχιατρικά προβλήματα μπορούν να υποστηρίξουν στρατιώτες που έχουν επιστρέψει από το Ιράκ ή το Αφγανιστάν με μετα-τραυματικό στρες.

            Ούγγροι ερευνητές ανέφεραν σε περσινή έρευνά τους ότι ένας σκύλος-οδηγός ενός τυφλού και επιληπτικού ατόμου εμφάνισε αγχώδη συμπεριφορά πριν ο κύριος του υποστεί έμφραγμα, ενώ τρία με πέντε λεπτά πριν εκδηλωθεί το επεισόδιο, άρχισε να γαβγίζει και να γλείφει το πρόσωπο του αφεντικού του. Δεν είναι ακόμα σαφές το πώς ακριβώς οι σκύλοι ανιχνεύουν τα εμφράγματα και αν αυτό συμβαίνει επειδή εντοπίζουν κάποια αλλαγή στη συμπεριφορά ή αν οσφραίνονται κάτι παράξενο. Πολλές έρευνες, ωστόσο έχουν δείξει ότι η ισχυρή τους όσφρηση τους επιτρέπει να οσφραίνονται τον καρκίνο του πνεύμονα και άλλους τύπους καρκίνου, καθώς εντοπίζουν οσμές που εκκρίνονται λόγω της ασθένειας.

            Πέρα από αυτές τις αντιληπτικές ικανότητες, για τις οποίες οι εκπαιδευτές χρησιμοποιούν τα φυσικά ένστικτα των ζώων, η έρευνα έχει μελετήσει τις γνωστικές ικανότητες των σκύλων και έχει καταλήξει ότι είναι έξυπνα ζώα.

            «Πιστεύω ότι είναι πλέον τόσα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι έχουμε υποτιμήσει ορισμένες πλευρές της διανοητικής ικανότητας των σκύλων που ακόμα και οι πιο επιφυλακτικοί επικριτές μας θα δυσκολευτούν να τα απορρίψουν», λέει ο Στάνλεϊ Κόρεν, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο British Columbia και συγγραφέας πολλών βιβλίων για σκύλους. Η έρευνα του δρος Κόρεν για την ευφυΐα, μαζ’ι με άλλες έρευνες που έδειξαν ότι το μυαλό των σκύλων επεξεργάζεται τις πληροφορίες με τρόπο παρόμοιο μ’εκείνο των ανθρώπων έχει προκαλέσει αρκετές αντιδράσεις. Το 2004, όμως, γερμανοί ερευνητές ανακοίνωσαν ότι ένα μπόρντερ κόλεϊ ονόματι Ρίκο μπορούσε να μάθει με την πρώτη την ονομασία ενός πράγματος, είχε ήδη μάθει 200 ονομασίες και ένα μήνα μετά, τις θυμόταν όλες όπως περίπου κι ένας άνθρωπος.

            Δίνοντας στους σκύλους γλωσσικά και άλλα τεστ τα οποία απευθύνονται σε παιδιά και νήπια, ο δρ Κόρεν κατέληξε σε μια λίστα ευφυΐας για 100 ράτσες σκύλων, με τα μπόρντερ κόλεϊ να έρχονται πρώτα στην κατάταξη. Υποστηρίζει ότι οι πιο έξυπνες ράτσες (κανίς, ριτρίβερ, λαμπραντόρ και ποιμενικοί) μπορούν να μάθουν μέχρι 250 λέξεις, σήματα και σύμβολα, ενώ μπορεί να κατανοήσει και κάποιες αφηρημένες έννοιες. Το ζώο μπορεί να συλλάβει την «έννοια του σκύλου», διαφοροποιώντας φωτογραφίες με σκύλους από φωτογραφίες στις οποίες δεν εμφανίζονται σκύλοι.

            Ο Κλάιβ Γουάιν, βοηθός καθηγητή ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα που ειδικεύεται στις γνωστικές ικανότητες των σκύλων και έχει «γνωρίσει» ένα μπόρντερ κόλεϊ με «λεξιλόγιο» 1.500 λέξεων, προσπαθεί να συγκρίνει το μυαλό του σκύλου με το μυαλό του ανθρώπου.

            Υποστηρίζει ότι η βαθιά ευαισυθησία απέναντι στους ανθρώπους του περιβάλλοντος τους, η υπακοή τους σε συνθήκες σκληρής εκπαίδευσης και η επιθυμία τους να ικανοποιήσουν είναι παράγοντες που εξηγούν πολλές από τις ικανότητες τους. Μπορεί να έχουν τη δυνατότητα να καταλαβαίνουν τις ανθρώπινες επιθυμίες, δεν σημαίνει όμως ότι σκέφτονται όπως οι άνθρωποι, λέει. Ολόκληρος ο κόσμος ενός σκύλου κινείται γύρω από το βασικό του ιδιοκτήτη και ανταποκρίνεται στο συγκεκριμένο άτομο ώστε να αποκτήσει αυτό που θέλει, δηλαδή τροφή, δώρα και στοργή.