Έξι χρόνια αφότου η άνθηση της ανοικοδόμησης στην Ισπανία τον δελέασε να εγκαταλείψει την πατρίδα του, τη Ρουμανία, ο Κονσταντίν Μάριους Μιτουλέτου γυρίζει πίσω. Ακόμη ένα θύμα της οικονομικής κρίσης, που αλλάζει ξανά το τοπίο σε Ευρώπη και Ασία.

            Ο 30χρονος Μιτουλέτου, σηκώνοντας τα μοντέρνα γυαλιά ηλίου του στο ύψος του μετώπου δηλώνει: «Όλοι λένε ότι στη Ρουμανία δεν υπάρχουν δουλειές. Για να υπάρχουν, όμως 26 εκατομμύρια άνθρωποι εκεί, κάτι θα πρέπει να κάνουν. Θέλω να το διαπιστώσω μόνος μου».

            Ο Μιτουλέτου, που σκοπεύει να επιστρέψει στη Ρουμανία αυτό το μήνα, είναι ένας από τα εκατομμύρια μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική και τη Αφρική που συνέρρευσαν σε ταχέως αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Βρετανία ή ακόμη και η Ιαπωνία κατά τη τελευταία δεκαετία, λόγω του χαμηλού ποσοστού ανεργίας σ’αυτές και της φιλελεύθερης μεταναστευτικής πολιτικής που ακολουθούσαν.

            Ωστόσο σήμερα, με την οικονομική κρίση άνθρωποι όπως ο Μιτουλέτου επιστρέφουν στην πατρίδα τους με την ελπίδα να βρούν καλύτερες εργασιακές προοπτικές ή τουλάχιστον χαμηλότερο κόστος ζωής. Κάποιοι φεύγουν με δική τους πρωτοβουλία, ενώ άλλοι λαμβάνουν χρήματα από τα κράτη στα οποία έχουν μεταναστεύσει προκειμένου να φύγουν.

            Η Ιαπωνία, που τη δεκαετία του 1990 παρότρυνε τους Λατινοαμρικανούς να εργαστούν εκεί λόγω έλλειψεις εργατικού δυναμικού, τώρα δίνει έως και 3.000 δολάρια για να γυρίσουν στις πατρίδες τους και να μην επιστρέψουν στην Ιαπωνία.

            Το μεταναστευτικό κύμα στη Δυτική Ευρώπη υπήρξε τεράστιο. Παραδείγματος χάριν, στην πρωτεύουσα της Ιρλανδίας, Δουβλίνο, μετά τη διεύρυνση της Ευρωοαΐκής Ένωσης το 2004, μετανάστευσαν περίπου 180.000 Πολωνοι, Τσέχοι και άλλοι Ανατολικοευρωπαίοι για να βρούν δουλειά.

            Σύμφωνα με τον Άλαν Μπάρετ του Ινστιτούτου Οικονομικών και Κοινονικών Ερευνών στο δουβλίνο, υπολογίζεται ότι από τον Απρίλιο του 2008 ως το τέλος Απριλίου του 2009, 50.000 οικονομικοί μετανάστες, οι περισσότεροι προερχόμενοι από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, έφυγαν από την Ιρλανδία και έπεστρεψαν στις πατρίδες τους.

            Η 25χρονη Μόνικα Γελίνκοβα, που μετανάστευσε πριν από 18 μήνες από την Τσεχία στο Δουβλίνο, υποστηρίζει: «Τα πράγματα άλλαξαν γρήγορα. Κάποτε είχα 15 φίλους εδώ. Τώρα έχουν μείνει μόνο τέσσερις».

            Ενώ η ανεργία αυξάνεται και στην Τσεχία όπωε λέει η Γελίνκοβα, «είναι πολύ πιο εύκολο να είσαι στην πατρίδα σου με την οικογένεια και τους φίλους σου και να μην έχεις δουλειά, παρά να είσαι εδώ και να μην έχεις δουλειά».

            Η κυβέρνηση της Τσεχίας ανακοίνωσε το Φεβρουάριο ότι και αυτή με τη σειρά της θα δώσει 500 ευρώ και αεροπορικά εισιτήρια χωρίς επιστροφή σε όλους τους αλλοδαπούς που έχασαν τη δουλειά τους και θέλουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.

            Στο Βουκουρέστι, την πρωτεύουσα της Ρουμανίας, Κινέζοι οικονομικοί μετανάστες που εργάζονταν σε οικοδομές και είναι απελπισμένοι από τότε που έχασαν τις δουλειές τους, εδώ και δύο μήνες έχουν κατασκηνώσει στην παγωνιά μπροστά από την κινέζικη πρεσβεία.

            Όπως η Τσεχία, ετσι και η Ισπανία προσφέρει οικονομικά κίνητρα στους μετανάστες για να επιστρέψουν στις πατρίδες τους. Σύμφωνα με ένα νέο πρόγραμμα, οι νόμιμοι μετανάστες από τη Νότιο Αμερική μπορούν να λάβουν εφάπαξ απίδομα ανεργίας, υπό την προυπόθεση ότι θα φύγουν από τη  χώρα και δεν θα επιστρέψουν για τουλάχιστον τρία χρόνια.Η ισπανική κυβέρνηση δηλώνει ότι περίπου 3.000 άνθρωποι, μόνο, αξιοποίησαν αυτό το πρόγραμμα, αλλά δεν είναι λίγοι αυτοί που φεύγουν με τη θέληση τους.

            Οι αεροπορικές εταιρείες στην Ισπανία κάνουν προσφορές σε εισητήρια χωρίς επιστροφή με προορισμό τη Λατινική Αμερική και, σύμφωνα με τους υπεύθυνους, η ζήτηση έχει αυξηθεί ραγδαία. Καθημερινά, στο αεροδρόμιο «Μπαράχας» στη Μαδρίτη εκτυλίσσονται συγκινητικές σκηνές αποχαιρετισμού, καθώς οι οικογένειες στέλνουν τους άνεργους συγγενείς τους πίσω στην πατρίδα.

            Η Ιαπωνία έχει εφαρμόσει ένα παρόμοιο αλλά αυστηρότερο πρόγραμμα, με στόχο να παροτρύνει εκατοντάδες χιλιάδες λατινοαμερικανούς μετανάστες να φύγουν από τη χώρα που μαστίζεται από την οικονομική κρίση. Σύμφωνα με τους ιάπωνες αξιωματούχους, μέχρι τώρα, τουλάχιστον 100 οικονομικοί μετανάστες και οι οικογένειες τους έχουν δεχτεί να φύγουν.

            Ωστόσο, οι επικριτές του προγράμματους υποστηρίζουν ότι είναι κοντόφθαλμο και απάνθρωπο και αποτελεί απειλή για τη μικρή πρόοδο που έχει σημειώσει η Ιαπωνία όσον αφορά το άνοιγμα της οικονομίας της σε μετανάστες.

            Ο Χιντενόρι Σακανάκα, διευθυντής του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής της Ιαπωνίας, ενός ανεξάρτητου ερευνητικού οργανισμού, τονίζει: «Είναι ντροπή, είναι βάναυσο».

            Και προσθέτει: «Αυτή η κίνηση είναι αυτοκτονία για την Ιαπωνία. Μπορεί αυτή τη στιγμή να βρισκόμαστε σε περίοδο κρίσης, ωστόσο είναι σίγουρο ότι η χώρα μας δεν έχει μέλλον χωρίς μετανάστες».

            Μέχρι πρότινος, η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Ιταλία ήταν χώρες από τις οποίες μετανάστευε κανείς και όχι το αντίστροφο».

            Αυτό άλλαξε κατά τη διάρκεια της οικονομικής άνθησης της δεκαετίας του 1990. Στην Ισπανία, όπου η ανάπτυξη ήταν τεράστια και ο συνολικός πληθυσμός φτάνει τα 45 εκατομμύρια κατοίκους, οι μετανάστες έφτασαν πέρσι τα 5,2 εκατομμύρια από 750.000 που ήταν το 1999, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Στατιστικής της χώρας. Αλλαγές σημειώθηκαν και στον πληθυσμό της Ιρλανδίας που σήμερα φτάνει τα 4,1 εκατομμύρια, με το ποσοστό των μεταναστών να φτάνει το 11% το 2006 από το 7% που ήταν το 2002.

            Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, επικεφαλής του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής, μιας ερευνητικής ομάδας στην Ουάσιγκτον, εξηγεί: «Στις Ηνωμένες Πολιτείες πέρασαν πολλές δεκαετίες για να διαμορφωθούν τόσο μεγάλοι πληθυσμοί μεταναστών. Σε όλες αυτές τις χώρες, ο αριθμός αυξήθηκε με πρωτοφανείς ρυθμούς, αλλά η κοινωνία δεν έχει προλάβει ακόμη να προσαρμοστεί σε αυτήν την αλλαγή».

            Είναι πολύ πιθανό το κύμα επιστροφής από αναπτυγμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης να δυσχεράνει την κατάσταση στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, στις οποίες οι μετανάστες από αναπτυσσόμενες χώρες δέχονται πιέσεις για να φύγουν.

            Το 1990 συνέβαινε το ακριβώς αντίθετο στην Ιαπωνία. Έχοντας έλλειψη βιομηχανικού εργατικού δυναμικού, η Ιαπωνία άρχισε να εκδίδει χιλιάδες ειδικές βίζα για απογόνους λατινοαμερικανών μεταναστών. Σήμερα υπολογίζεται ότι ζουν στην Ιαπωνία 366.000 Βραζιλιάνοι και Περουβιανοί.

            Οι προσωρινοί μετανάστες σύντομα εξελίχθηκαν στη μεγαλύτερη ομάδα μεταναστών, σε μια χώρα που κατά τα άλλα είναι ενάντια στους μετανάστες. Όλοι αυτολι απασχολούνται κυρίως στις λεγόμενες δουλειές 3Κ (kitsui, kitanai, kiken, δηλαδή δύσκολες, βρώμικες και επικίνδυνες).

            Ο τομέας ,μεταποίησης, όμως κατέρρευσε καθώς η ζήτηση ιαπωνικών προΐόντων μειώθηκε κατακόρυφα, οδηγώντας την ανεργία στο πρωτοφανές ποσοστό 4,4% επί τρία χρόνια. Οι εξαγωγές της χώρας σημείωσαν πτώση της τάξης του 45,6% το Μάρτιο σε σύγκριση με τον προηγούμενο χρόνο , ενώ η βιομηχανική παραγωγή έφτασε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 25 ετών.

            Ο Τζίρο Καβασάκι, πρώην υπουργός Υγείας και βουλευτής του κυβερνώντος Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος εξηγεί: «Για κάποιο διάστημα δεν θα υπάρχουν καλές εργασιακές ευκαιρίες και γι’αυτόν ακριβώς το λόγο προτείνουμε οι Βραζιλιάνοι με Nikkei να επιστρέψουν στις πατρίδες τους».

            Οι «Nikkei» είναι ειδικές βίζες που χορηγούνται σε μετανάστες ιαπωνικής καταγωγής ή μετανάστες που έχουν κάποια σχέση με ιάπωνα πολίτη.

            Βάσει του προγράμματος εκτάκτου ανάγκης, που τέθηκε σε εφαρμογή μόλις τοπν περασμένο Απρίλιο, οι βραζιλιάνοι και άλλοι λατινοαμερικανοί προσωρινοί μετανάστες δικαιούνται 3.000 δολάρια για αεροπορικά εισιτήρια, συν 2.000 δολάρια για κάθε εξαρτώμενο μέλος της οικογένειας τους, ποσά διόλου ευκαταφρόνητα για πολλούς μετανάστες που ζουν εδώ. Όσοι από αυτούς αποφασίσουν να φύγουν θα έχουν τη δυνατότητα να κρατήσουν όσα χρήματα τους περισσέψουν όμως δεν θα έχουν δικαίωμα να ξανακάνουν αίτηση για έκδοση βίζας εργασίας. Μη έχοντας αυτή τη δυνατότητα για τους περισσότερους θα είναι αδύνατον να επιστρέψουν.

            Η Ισπανία, όπου το ποσοστό ανεργίας αγγίζει το 15,5% επιτρέπει στους μετανάστες να ξαναπάρουν άδεια παραμονής μετά από τρία χρόνια. Μετανάστες σαν τον Μιτουλέτου μπορούν να έρχονται κάθε τρείς μήνες να παίρνουν το επίδομα ανεργείας.

            Ο Καβασάκι, ωστόσο, υποστηρίζει ότι η οικονομική κατάρρυεση είναι μια καλή ευκαιρία να εξεταστεί εξ ολοκλήρου η μεταναστευτική πολιτική της Ιαπωνίας.

            Λέει χαρακτηριστικά: «Δεν πρέπει να επιτρέπουμε σε ανειδίκευτους εργάτες να έρχονται στην Ιαπωνία. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι ακόμη και οι δουλειές 3Κ θα είναι καλοπληρωμένες και θα δίνονται σε Ιάπωνες. Πιστεύω ότι η ιαπωνική κοινωνία δεν πρέπει να γίνει ποτέ πολυεθνική».

            Η Ρίτα Γιαμαόκα και ο σύζυγός της, Σέρτζιο, που μετανάστευσαν στην Ιαπωνία πριν από τρία χρόνια κατά την άνθηση των εξαγωγών, δεν ξέρουν τι να κάνουν. Και οι δύο εργάζονταν σε αυτοκινητοβιομηχανίες και έχασαν τη δουλειά τους.

            «Νιώθω απίστευτο άγχος. Κλαίω πολύ συχνά», τονίζει η 38χρονη Γιαμαόκα έπειτα από μια συνέλευση στη βιομηχανική πόλη Χαμαμάτσου στην κεντρική Ιαπωνία, όπου τους παρουσίασαν λεπτομερώς το πρόγραμμα επαναπατρισμού.

            Συνεχίζει με δάκρυα στα μάτια: «Λέω στον άντρα μου να παρουμε τα χρήματα και να γυρίσουμε πίσω. Δεν μπορούμε να μείνουμε για πολύ καιρό ακόμα εδώ».

            Άλλοι πάλι, έχουν πάρει την απόφαση να φύγουν. Ο Ουέλινγκτον Σιμπούγια, που ήρθε εδώ πριν από έξι χρόνια εργαζόταν σε ένα εργοστάσιο που κατασκευάζει ηλεκτρικές κουζίνες και έχασε τη δουλειά του τον Οκτώβριο υποστηρίζει: «Μας ανέχονταν όσο καιρό χρειάζονταν εργατικά χέρια. Τώρα όμως που η οικονομία δεν πάει καλά, μας δίνουν λίγα λεφτά και μας λένε αντίο».