Εμμονικός, μπανάλ, αναμενόμενος… Το δέχομαι. Αλλά θα ξαναπώ την έκπληξή μου και τη συγκίνηση και την εγκαρδίωση από την επαφή μου με τους γιατρούς και το προσωπικό του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Γιατί αυτοί οι άνθρωποι, δουλεύοντας υπό αντίξοες συνθήκες, αποδεικνύουν έργω ότι είναι δυνατή η δημοκρατία, η φιλαλληλία, η αξιοπρέπεια, παντού, ακόμη και στη δυσκολότατη ώρα του ραγισμένου σώματος, του φόβου και του πόνου.

Ενα κακοδιαγνωσμένο κάταγμα συγγενικού πρόσωπου μάς έφερε πρωινιάτικα στο Γενικό Κρατικό Αθηνών, πρώην Ρυθμιστικό, νυν Γεννηματά. Είχα να πάω από φοιτητής, για μαθήματα ΩΡΛ, και μια επίσκεψη στο Οφθαλμολογικό Κέντρο, τότε ΚΟΦΚΑ. Εχει αλλάξει, δηλαδή έχει μεγαλώσει.

Στο εύτακτο προαύλιο σε υποδέχονται οι ολάνθιστες νερατζιές, σε παίρνουν με την ανθοσμία τους, δοξολογία στην άνοιξη, βάλσαμο φόβου.  Παρά τη μικρή εφημερία, η ατμόσφαιρα στα Επείγοντα είναι ήρεμη, πολιτισμένη. Περιμένουμε, περιμένουμε, τέλος εισβάλλουμε στο Ορθοπεδικό. Μας υποδέχονται προσηνείς, μια επιμελήτρια κι ένας ειδικευόμενος. Φροντίζουν ταυτοχρόνως τρία-τέσσερα περιστατικά, έκτακτα, περαστικούς, ατυχηματίες, πονεμένες αρθρώσεις, παίρνουν ιστορικό, τηλεφωνούν, προωθούν για ακτινογραφίες, συνταγογραφούν. Η γιατρίνα, μια ευγενική μορφή με αργυρά ριχτά μαλλιά, γλυκομιλάει σε γραϊδια, ροκ παλικάρια, ταλαιπωρημένες νοικοκυρές, σοκαρισμένους ηλικιωμένους με γραβάτα και «Καθημερινή» στο φορείο. Μα τι αγγελική γλύκα έχει αυτή η ομιλία της, το φέρσιμό της! Καλμάρει τους ασθενείς, τους γλυκαίνει και τους γαληνεύει. Σε μια γιαγιά στο αμαξίδιο καθώς την αποχαιρετά, της προσφέρει μια εικονίτσα της Παναγίας· η γραία βαριακούει μα καταλαβαίνει, της δίνει την ευχή της. Σαστίζω· μπροστά μου εκδραματίζεται σκηνή Παπαδιαμάντη, αφελής και γνησία, ζώσα ηθογραφία.

Οι πρώτες εξετάσεις και η εισαγωγή γίνονται στα γρήγορα. Εμείς αδρανούμε, αγκυρωμένοι στις προκαταλήψεις μας περί δημόσιου νοσοκομείου. Εχοντας πρόσφατο στα μάτια μου τον οκτάκλινο θάλαμο του Νικαίας, παρακαλώ για δίκλινο. Ολοι οι θάλαμοι μας είναι τρίκλινοι, μου απαντούν. Κι άλλη έκπληξη. Ο τρίκλινος θάλαμος είναι έξοχος. Ο ασθενής τακτοποιείται ταχύτατα. Μόλις κοντοστέκομαι στον διάδρομο, οι νοσηλεύτριες σπεύδουν για βοήθεια, για καθοδήγηση στα γραφειοκρατικά, τα χαρτιά του ΙΚΑ, τι αναλώσιμα να προμηθευτούμε, πώς κλείνουμε αποκλειστική νυχτερινή, τι τρώει ο ασθενής, όλα. Ολα είναι σε ρυθμό, δεν νιώθεις καμιά εγκατάλειψη.

Περιμένουμε τον γιατρό μας· σαράντα-κάτι, διδάκτωρ, λαμπρός χειρουργός, αφοσιωμένος κλινικός, από αυτούς τους παράδοξους επιστήμονες που στηρίζουν το ΕΣΥ με τις επιδόσεις και την αυταπάρνησή τους. Χίλια πεντακόσια ευρώ βασικός μισθός συν τις εφημερίες… Τόσο αποτιμάται η συμβολή τους στην έμπρακτη, την ουσιώδη δημοκρατία.

Οσο περνάει η ώρα, το πλήθος της εφημερίας πιέζει το νοσοκομείο, αλλά δεν το αποσυναρμολογεί, όπως περιμένω να δω· η εφημερία είναι μικρή, ώς τις δυόμιση, το Γενικό Κρατικό αντέχει. Στους διαδρόμους, στα κλιμακοστάσια, στους υπαίθριους χώρους, διακρίνεις τους συγγενείς σε ρόλο νοσηλευτικού προσωπικού ― είναι κι αυτό ένα σταθερό χαρακτηριστικό του ΕΣΥ. Μανάδες, κόρες, αδελφές, θείες, πηγαινοφέρνουν νερά, μαχαιροπίρουνα, πυτζάμες, τάπερ με σπιτικά μαγειρέματα, φροντίζουν τους ανθρώπους τους, άγρυπνες, αεικίνητες, με αναπαυτικά Nike και παντελόνι φόρμας· μπουκώνουν κανακάρηδες, καταγματίες φρεσκοεγχειρισμένους, δασύτριχους άντρακλες με σταυρουδάκι και σατέν πυτζάμες που ξεφυλλίζουν περιοδικά μοτοσικλέτας,  η τηλεόραση παίζει Μενεγάκη χωρίς ήχο. Οταν έρθει το γεύμα οι μανάδες-κόρες-σύζυγοι επιθεωρούν το τρόλεϊ με τους δίσκους, ξεδιαλέγουν το γιαούρτι και το φρούτο, μεταρρυθμίζουν το διαιτολόγιο· οι κανακάρηδες έχουν ήδη αποφάει τη σπανακοτυρόπιτα και τους κεφτέδες.

Στα πόδια του κρεβατιού, η φιάλη αντισηπτικού Ιμπιτάν. Στην κεφαλή του κρεβατιού, πλαστικοποιημένη εικονίτσα της Παναγίας. Στον μεγάλο τοίχο, μια θηκούλα. Με κάτι φτενά βιβλιαράκια μέσα, μπροστά είναι η Ακολουθία των Χαιρετισμών. Από έμφυτη ή επαγγελματική περιέργεια τα πιάνω, είναι τυπωμένα σε χαρτί εφημερίδας, προχειροκομμένα, βίοι Αγίων: Παχώμιος, Ονούφριος, Αρσένιος, ερημίτες της Αιγύπτου, αναχωρητές, υπεράνω του πόνου. Στα οπισθόφυλλα διαφημίζονται βιβλία και βίντεο ψυχωφελή· και τα μπεστ σέλερ, οι υποψήφιοι άγιοι του καιρού μας: Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης, ο ερημίτης της Πολυκλινικής στην άγρια Ομόνοια, και ο γέρων Παϊσιος ο Αγιορείτης. Και από πάνω το πρωινάδικο παίζει ζώδια και Eurovision. Ελλάδα συμφιλιωμένη και ασυμφιλίωτη, υπόκωφη, πολύτροπη.

Εξω οι νερατζιές οργίαζαν πολύτροπες: βαθύ πράσινο το φύλλωμα, λαμπρό πορτοκαλί ο καρπός, λευκό το άνθος το μεθυστικό.