Στα 72 του, ο Μπερτ Χόλντομπλερ, καθηγητής Βιολογίας στο Arizona State University, είναι ένας από τους πιο αναγνωρισμένους ειδικούς στ μυρμήγκια. Μαζί με το συνεργάτη του, Ε. Ο. Γουίλσον, ο Χολντομπλερ κέρδισε βραβείο Πούλιντζερ το 1991 για το βιβλίο «Τα Μυρμήγκια». Οι δύο συνεργάτες έγραψαν ένα δεύτερο βιβλίο το 2008, «Ο Υπερ-οργανισμός: Η ομορφιά και η παραδοξότητα των κοινωνιών των μυρμηγκιών».

Ερ: Πώς δύο κορυφαίοι βιολόγοι γράφουν μαζί βιβλία;

Απ: Είμαστε διαφορετικοί αλλά συμπληρωματικοί. Εγώ πειραματίζομαι και ο Εντ συνθέτει. Όταν διαβάζει ένα κείμενο, το κάνει πολύ γρήγορα ενώ εγώ το κάνω γραμμή γραμμή. Η φιλία μας πραγματικά δοκιμάστηκε με το τελευταίο βιβλίο, «Ο Υπερ-οργανισμός».

          Συμφωνούσαμε περίπου το 89% του περιεχομένου του. Όμως διαφωνούσαμε – και ακόμα διαφωνούμε- σχετικά με κάποια κομμάτια στο κεφάλαιο για την εξέλιξη. Έγραφε αυτός το πρώτο προσχέδιο και του έλεγα «άσε με να το ξαναγράψω». Μου πήρε δύο μήνες να τον πείσω αλλά τελικά αλλάξαμε κάποα σημεία. Αργότερα ο Εντ έγραψε: «Μπορεί να μας έσωσες από μια δύσκολη θέση, όμως ακόμα δεν συμφωνω σε κάποια βασικά σημεία. Άσε με να προσθέσω μια διαφορετική άποψη».

Ερ: Μεγάλο κομμάτι της έρευνάς σας έχει να κάνει με τη μελέτη της συμπεριφοράς των μυρμηγκιών στη φύση. Δεδομένου του μικροσκοπικού μεγέθους τους πώς τα παρατηρείτε;

Απ: Απλά πας έξω και κοιτάζεις. Εδώ στην Αριζόνα δεν χρειάζεται να πας πολύ μακριά για να βρείς μυρμήγκια της ερήμου. Βλέπεια πράγματα, παίρνεις ιδέες και τις δοκιμάζεις στο εργαστήριο. Κάνουμε πολλά γενετικα τεστ. Μελετάμε τα χημικά που εκκρίνουν τα μυρμήγκια για να μάθουμε περισσότερα για τον τρόπο που επικοινωνούν μεταξύ τους.

          Μια μέρα περπατούσα στα βουνά που βρίσκονται νότια από εδώ και έκανα μια τυχαία ανακάλυψη. Είδα χιλιάδες μυρμήγκια μελιού να στέκονται στα πίσω τους πόδια και να επιδεικνύονται το ένα στο άλλο. Δεν είχα δει κάτι τέτοιο ποτέ ξανά. Κανείς δεν το είχε ξαναδεί.

          Τι γινόταν; Ύστερα από έντονη παρατήρηση, καταλάβαμε πως διεκδικούσαν τη συγκεκριμένη περιοχή. Τα μυρμήγκια σχηματίζουν αντίπαλες ομάδες, κάνουν αυτήν την περίεργη επίδειξη και με κάποιο τρόπο μπορούν να μετρήσουν τον αριθμό τους. Εάν ο αριθμός των δύο ομάδων είναι πάνω – κάτω όλα γυρνάνε πίσω στις φωλιές τους έπειτα από λίγο. Εάν όμως η μία ομάδα φανεί αδύναμη, τότε η άλλης πηγαίνει στη φωλιά της και σκοτώνει τη βασίλισσα.

Ερ: Έτσι δηλαδή κάνουν πόλεμο τα μυρμήγια;

Απ: Ναι. Και αυτό οδήγησε στην ανακάλυψη αυτού που αποκαλώ σκλαβια των μυρμηγκιών και είναι το θέμα το οποίο μελετάω τον τελευταίο καιρό. Συγκεντρώνω όλες μου τις δυνάμεις για να κατανοήσω καλύτερα αυτή τη συμπεριφορά. Όταν η αδύναμη ομάδα ηττηθεί, η ισχυρότερη παίρνει τις προνύμφες της και τις μεταφέρει στη δική της φωλιά. Αυτά τα κλεμμένα μικρά γίνονται τελικά εργάτες στην ξένη αποικία. Έτσι καταλήγουν να δουλεύουν όλη τους τη ζωή για την επιτιθέμενη ομάδα.

          Χρησιμοποιούμε γενετικά τεστ για να το αποδείξουμε. Κοιτάμε μεγάλες αποικίες μυρμηγκιών και βρίσκουμε συνεχώς μυρμήγκια που ανήκουν σε ξένες μητέρες. Έτσι γνωρίζουμε ότι αυτοί οι εργάτες είχανε σίγουρα κλαπεί από τις φωλιές τους όταν ήταν προωύμφες. Όταν το ανακάλυψα αυτό, έμεινα εκπληκτος. Ήταν το πρώτο παράδειγμα σλαβιάς που είχε παρατηρηθεί όπου τα μυρμήγκια χρησιμοποιούν ξένους εργάτες στην αποικία τους.

Ερ: Γιατί το κάνουν αυτό;

Απ: Για τον ίδιο λόγο που το κάνουν και οι άνθρωποι. Βάζεις τους άλλους να κάνουν τη δουλειά για σένα.

Ερ: Γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι μισούν τα μυρμήγκια;

Απ: Είναι λάθοε να λέμε πως νομίζουμε ότι οι άνθρωποι δεν θέλουν τα μυρμήγκια. Πολλά παιδιά ενδιαφέρονται για αυτά. Βλέπουν πως υπάρχει μια ολόκληρη κοινωνία και πως τα μυρμήγκια έχουν κοινωνική συμπεριφορα.

Ερ: Γιατί τότε αυτά τα αξιοαγάπητα πλάσματα με δαγκώνουν όταν κάθομαι στην παραλία;

Απ: Γιατί δεν θέλουν να κάτσεις εκεί από όπου περνάνε και δουλεύουν. Θέλουν να φύγεις και το καταφέρνουν.

Ερ: Θα φώναζες εξολοθρευτή εάν η κουζίνα σου είχε γεμίσει μυρμήγκια;

Απ: Όχι, δεν με πειράζουν. Άκου, εάν έχεις μυρμήγκια στο σπίτι, πάρε μια υγρή πετσέτα και απορρυπαντικό και σκούπισε το σημείο από όπου περνάνε.

          Άμα το κάνεις αυτό μια – δύο φορές, δεν θα ξαναρθούν. Μερικοί έρχονται και μου λένε: «Μα τι να κάνουμε; Έχουμε μυρμήγκια». Εγώ τους συμβουλεύω να πάρουν ένα μεγεθυντικό φακό και να κάτσουν να το απολαύσουν.

Claudia Dreifus