Η απειλητική για εκατομμύρια ανθρώπους κρίση των τροφίμων θα λήξει κάποια στιγμή ή θα οξύνεται με τον καιρό; Και τα δύο ενδεχόμενα είναι πιθανά. Οι πρόσφατες αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων οφείλονται κατά μεγάλο μέρος σε προσωρινά προβλήματα όπως η ξηρασία στην Αυστραλία, την Ουκρανία και αλλού. Παρά το γεγονός ότι η ανάγκη μιας μεγάλης επέμβασης είναι επείγουσα, η σημερινή οξεία κρίση ενδεχομένως θα λήξει. Όμως η γενεσιουργός αιτία είναι ένα πρόβλημα που θα γίνεται όλο και πιο έντονο αν δεν το εντοπίσουμε.
Η αιτία είναι ένα παραμύθι δύο κόσμων. Στην πρώτη εκδοχή της ιστορίας, μια φτωχή χώρα γνώρισε ξαφνικά ταχεία οικονομική ανάπτυξη, αλλά μόνο οι μισοί από τους κατοίκους της μοιράστηκαν το νέο πλούτο. Αυτοί οι μισοί ξόδεψαν τα επιπλέον εισοδήματά τους στα τρόφιμα με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι τιμές τους. Οι άλλοι μισοί, που δεν αυξήθηκε το εισόδημά τους, βρέθηκαν αντιμέτωποι με ακριβότερα τρόφιμα και άρχισαν να λιμοκτονούν. Τέτοιες τραγωδίες έχει γνωρίσει κατ΄ επανάληψη ο κόσμος.
Πολύ σωστά το μεγαλύτερο μέρος της συζήτησης αφιερώνεται στους έχοντες και τους μη έχοντες στην παγκόσμια οικονομία. Όμως και οι φτωχοί του κόσμου χωρίζονται ανάμεσα σε αυτούς που γνώρισαν υψηλή ανάπτυξη και σε αυτούς που δεν είχαν αυτήν την τύχη. Η ταχεία οικονομική ανάπτυξη σε χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία και το Βιετνάμ οδηγεί σε απότομη αύξηση της ζήτησης των τροφίμων. Αυτό είναι από μόνο του εξαιρετικό, αλλά αυτή η ανάπτυξη δημιούργησε πίεση στην παγκόσμια αγορά των τροφίμων. Το τίμημα το πλήρωσαν οι φτωχότεροι και κυρίως η Αφρική.
Το παραμύθι των δύο κόσμων έχει και μια χάι τεκ εκδοχή: Δημητριακά όπως το καλαμπόκι και η σόγια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Η κρατική ενίσχυση της καλλιέργειας για έναν τέτοιο σκοπό δημιούργησε μια ανθηρή αγορά στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά παράλληλα μετατόπισε την αγροτική παραγωγή από τα τρόφιμα στα καύσιμα. Έτσι έγινε ακόμη πιο δύσκολο να γεμίσουν τα άδεια στομάχια.
Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε, επομένως, είναι ότι η κρίση των τροφίμων δεν οφείλεται στην πτώση της παγκόσμιας παραγωγής. Είναι το αποτέλεσμα μιας επιταχυνόμενης ζήτησης. Και η πραγματική πρόκληση βρίσκεται στην αντιμετώπιση της εξαιρετικά ασύμμετρης ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας.
Ο καθηγητής Οικονομικών και Φιλοσοφίας στο Χάρβαρντ, Αμάρτια Σεν, έχει τιμηθεί με το βραβείο Νόμπελ
Amartya Sen |