Για όσους...

... στέκονται σήμερα αμήχανα μπροστά στα όσα συμβαίνουν στα πανεπιστήμια (στην Ελλάδα, αλλά και στη Γαλλία, όπου από ό,τι φαίνεται δεν διαδηλώνουν μόνο οι «μειοψηφίες») υπάρχει μια φράση που ίσως τα εξηγεί όλα: «Αν τα πανεπιστήμια δεν προσαρμοστούν, θα προχωρήσουμε δίχως αυτά». Είναι η φράση που συμπυκνώνει το πνεύμα της διακήρυξης της Μπολόνιας, την οποία υπέγραψαν οι υπουργοί Παιδείας 29 ευρωπαϊκών κρατών το 1999.

Το πνεύμα...

... της Μπολόνιας λέει, με δυο λόγια, πως οι πανεπιστημιακοί καλά θα κάνουν να λάβουν σοβαρά υπόψη πως οι καιροί έχουν αλλάξει και πως «πρέπει να αναζητήσουμε μια καλύτερη ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού συστήματος Ανώτατης Εκπαίδευσης». Η μικρή φρασούλα που προέβλεπε αυτές τις εξελίξεις εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1991, σε ένα κείμενο του σερ Ντάγκλας Χέιγκ («Πέρα από τα πανεπιστήμια: Μια νέα δημοκρατία του πνεύματος») το οποίο έγινε το ευαγγέλιο εκείνων που ονειρεύονται να δημιουργήσουν «επιχειρηματικά πανεπιστήμια». Γιατί επιχειρηματικά; Επειδή, στη σύλληψή τους και την οργάνωσή τους θα είναι σαν ιδιωτικές επιχειρήσεις που θα παράγουν και θα πουλούν τη γνώση μέσα στο πλαίσιο μιας «παγκοσμιοποιημένης οικονομίας της γνώσης». Όπως παρατηρεί ο Υβ Βενκέν στο περιοδικό «Σύγχρονος άνθρωπος» δεν υπάρχει σήμερα σύνοδος του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που να μη συζητάει αυτή την ιδέα για τη «διαχείριση της γνώσης». Μέσα σε αυτό το αγγλοσαξωνικό πνεύμα, που δείχνει ιδιαίτερη ευαισθησία στις αρετές του επιχειρηματικού πνεύματος, συντάχθηκε η διακήρυξη της Μπολόνιας και διατυπώθηκε η έκκλησή της να βελτιωθεί «η ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού συστήματος Ανώτατης Εκπαίδευσης σε παγκόσμια κλίμακα».

Η παράδοση...

... όμως των πανεπιστημίων στον ανταγωνισμό προκειμένου να γίνουν καλύτερα δεν είναι παρά μια εφαρμογή της δαρβινικής αρχής που ισχύει στον ανταγωνισμό των επιχειρήσεων: οι πιο αδύναμες παραδίδονται στον Καιάδα και επιβιώνουν οι πιο προσαρμοσμένες. Οι καθηγητές Φρανσουά Κοντεσού και Ραντού Βρανσενού έγραφαν στο άρθρο τους «Το γαλλικό ακαδημαϊκό αδιέξοδο», στην εφημερίδα «Λε Μοντ»: «Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε πως, σε συνθήκες ανταγωνισμού, η πρόοδος των καλύτερων οργανισμών θα εμποδίσει τους άλλους να τους μιμηθούν, προκαλώντας μια ισοπέδωση από την κορυφή και κάτω». Όπως ακριβώς συμβαίνει στον κόσμο των επιχειρήσεων, αν ιδιωτικοποιηθούν τα πανεπιστήμια, τίποτα δεν θα μπορεί να εμποδίσει τη δημιουργία μονοπωλίων της γνώσης. Τα δίδακτρά τους θα καθορίζονται μονοπωλιακά, οι καθηγητές που τα μαθήματά τους δεν θα είναι «ανταγωνιστικά» θα απολύονται και θα κλείνουν τα πανεπιστήμια που δεν θα μαζεύουν «πελάτες».

Ένα σύνθημα...

... σε έναν τοίχο του Πανεπιστημίου της Γενεύης έγραφε: «Να γκρεμίσουμε την Μπολόνια». Δεν μάθαμε ποτέ αν ο ταραξίας που το έγραψε ανήκε σε μια μειονότητα ή στην πλειονότητα της πανεπιστημιακής κοινότητας. Ξέρουμε όμως πως η πλειονότητα των Ευρωπαίων πολιτικών έχει δεχτεί την επιφοίτηση του πνεύματος της Μπολόνιας και προχωρεί στην υλοποίησή του.

Ρ.Βρανάς