Θάλασσες και βουνά, χωριουδάκια και μεγαλουπόλεις, ανατολή και δύση. «Ελλάδα, χώρα των αντιθέσεων» θα μπορούσε να είναι το σλόγκαν διαφημιστικής καμπάνιας του υπουργείου Τουρισμού, εάν οι αντιθέσεις που απαρτίζουν τη χώρα μας δεν είχαν και την «γκρίζα» τους πλευρά. Χωριά σε όλη τη χώρα ερημώνουν, την ώρα που άλλα -εκεί κυρίως που ο τουρισμός ανθεί- γιγαντώνονται. Πόλεις ολόκληρες μαστίζονται από τη φτώχεια και την ανεργία - «πόσα ακόμα εργοστάσια θα αφήσουμε να φύγουν έξω;» λένε δήμαρχοι της Βόρειας Ελλάδας στην «Κ». Την ίδια ώρα, την Αθήνα πνίγει το νέφος, λέξη άγνωστη για τα παρθένα μικρά μας νησιά· εκεί όμως η διάσωση μιας ζωής κρέμεται από τα τερτίπια του καιρού... Στα μισά καφενεία της χώρας κάθονται τουρίστες, τα υπόλοιπα κατακλύζονται από μετανάστες.

«Η μεταπολεμική Ελλάδα χαρακτηρίζεται από τέτοιου είδους αντιθέσεις», λέει στην «Κ» η δρ Κοινωνιολογίας και πρώην διευθύντρια Ερευνών του ΕΚΚΕ, κ. Αφροδίτη Τεπέρογλου. «Ευθύνεται και ο τοπικισμός. Η εσωστρέφεια που παρατηρείται σε πολλές μικρές κοινωνίες λειτουργεί ανασταλτικά. Κανείς όμως ποτέ σ’ αυτήν τη χώρα δεν μπήκε στον κόπο να κάνει αναπτυξιακό προγραμματισμό με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής. Πώς να μην οξύνονται οι περιφερειακές ανισότητες;». Το κράτος αδρανεί, αλλά ενδεχομένως η ανατροπή να έλθει φυσιολογικά, υποστηρίζει ο διευθυντής του Εργαστηρίου Γεωγραφίας και Ανάλυσης Χώρου του ΕΜΠ κ. Κωστής Κουτσόπουλος. «Είμαστε μια χώρα αντιθέσεων. Και μόνο ότι το 30% του πληθυσμού ζει στην ίδια πόλη, είναι αρκετό. Η πρωτεύουσα όμως έχει φθάσει σε σημείο κορεσμού. Η ίδια η πόλη διώχνει τους κατοίκους της. Διακινδυνεύω την εκτίμηση ότι σύντομα θα έχουμε αναστροφή της τάσης».

1. Αύξηση / μείωση πληθυσμού

«Θα ήθελα να μην ήταν έτσι τα πράγματα, όμως ο δήμος μας είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα περιοχής που αργά αλλά σταθερά ερημώνει. Ημασταν ένα δυναμικό κέντρο και έχουμε γίνει ένας οικισμός». Ο δήμαρχος Νεστορίου, κ. Χρήστος Γκοσλιόπουλος δεν κρύβει ότι πια ο μόνος στόχος της τοπικής αρχής είναι η συγκράτηση των κατοίκων στον τόπο τους. Ο πληθυσμός του Νεστορίου Καστοριάς δεν ξεπερνά πια τους 600, από 6.000 που ήταν πριν από λίγες δεκαετίες. Το μεγαλύτερο «πλήγμα» ήταν η κατάρρευση της γουνοποιίας. «Οι ελπίδες μας βρίσκονται σήμερα στον εναλλακτικό τουρισμό. Ηδη έχουν γίνει κάποιοι ξενώνες, προχωρούν κάποιες επενδύσεις. Θα είναι αρκετό;», λέει ο κ. Γκοσλιόπουλος.

Οπως επισημαίνει στην «Κ» ο καθηγητής του ΕΜΠ και γενικός γραμματέας για την Αντιμετώπιση του Δημογραφικού κ. Κωστής Κουτσόπουλος, από τα δέκα γεωγραφικά διαμερίσματα, στα πέντε οι θάνατοι ξεπερνούν τις γεννήσεις. «Η δημογραφική δεξαμενή μας, η επαρχία, έχει στερέψει».

Από τις λίγες εξαιρέσεις, η Κρήτη (το 2006 γεννήθηκαν στο νησί 7.399 παιδιά, ενώ καταγράφηκαν 5.633 θάνατοι). «Είμαστε 3.200 νοματαίοι. Ο πληθυσμός έχει αυξηθεί 15% μέσα στα τέσσερα τελευταία χρόνια!», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Βάμου Χανίων κ. Λεωνίδας Λιμαντζάκης. «Εκκρεμούν 420 νέεες άδειες οικοδομής. Το 2008 αναμένεται να κτιστεί ένα ακόμη χωριό! Ακόμη κι από τα Χανιά έρχονται σε εμάς. Εχουμε τέσσερις ταβέρνες και δεν προλαβαίνουμε! Πού πάμε;».

2. Νέοι / ηλικιωμένοι

Κατά καιρούς, γίνεται τίτλος στις εφημερίδες: η Ελλάδα είναι από τα πιο «γηρασμένα» κράτη του κόσμου. Το ποσοστό των ηλικιωμένων (65 ετών και άνω) αγγίζει το 17% του πληθυσμού, με προοπτική το ποσοστό αυτό το 2050 να εκτοξευθεί στο 33%!

Οι πλέον γηρασμένες περιφέρειες είναι η κεντρική και νότια Πελοπόννησος και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, ωστόσο ο νομός με το μεγαλύτερο ποσοστό ώριμων πολιτών είναι η Λευκάδα – εκεί, τα άτομα άνω των 65 ετών αποτελούν σχεδόν το 1/4 του πληθυσμού. (Πάντως, το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών ξεπερνά το 20% σε σχεδόν το 1/3 των νομών της χώρας). «Υπάρχει πράγματι πρόβλημα», λέει ο νομάρχης Λευκάδας κ. Κωνσταντίνος Αραβανής. «Δυστυχώς, υπάρχουν πολλά χωριά στα οποία ζουν μόνο γεροντάκια».

Οι τουρίστες, βέβαια, που περπατούν αυτή την ώρα στις όχθες της λίμνης των Ιωαννίνων, εκεί όπου τα δεκάδες καφέ σφύζουν από νεολαία, ποτέ δεν θα πίστευαν ότι η χώρα «γηράσκει». Από την άλλη, όπως λέει στην «Κ» ο δήμαρχος κ. Νίκος Γκόντας, ενδεχομένως και τα Ιωάννινα να αντιμετώπιζαν τα ίδια προβλήματα με την υπόλοιπη χώρα, εάν ο πληθυσμός τους δεν «εμπλουτιζόταν» με 22.500 προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές του Πανεπιστημίου και του ΤΕΙ! «Χωρίς αυτούς, η πόλη θα ήταν ορφανή. Αυτά τα παιδιά μας δίνουν ζωή».

3. Πιο ρυπασμένη / πιο καθαρή

Αδικο για μια πόλη τέσσερις φορές μικρότερη από την Αθήνα, ωστόσο η Θεσσαλονίκη συγκαταλέγεται στις τρεις πιο ρυπασμένες πόλεις της Ευρώπης, όσον αφορά τα αιωρούμενα σωματίδια. Η συμπρωτεύουσα παραβιάζει τα όρια ασφαλείας του ρύπου (50μg/κ.μ) παραπάνω από τις μισές μέρες του χρόνου! «Δυστυχώς, είμαστε κι εμείς ένα λεκανοπέδιο τελικά, με αποτέλεσμα το νέφος να “κάθεται”. Τι να σου κάνει ο Βαρδάρης...», λέει χαρακτηριστικά στην «Κ» ο αρμόδιος αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος του Δήμου Ευόσμου κ. Γιώργος Μαξούρας. Ο Εύοσμος «πλήττεται» και από τη βαριά βιομηχανία. «Μεγάλες βιομηχανίες το βράδυ “εξαπολύουν” αέρια. Υπάρχουν βραδιές που ξυπνάμε από την έντονη μυρωδιά».

Αρκετά νοτιότερα, στην όμορφη Σχοινούσσα, το νέφος είναι άγνωστη έννοια και τα προβλήματα πολύ διαφορετικά. «Οταν ταξιδεύουμε στην Αθήνα, η ρύπανση μιας “χτυπά” πριν πιάσουμε λιμάνι», λέει στην «Κ» ο πρόεδρος της Κοινότητας Σχοινούσσας κ. Θεοδόσιος Σκαρλάτος. «Για εμάς, όμως, το μεγάλο πρόβλημα είναι να... φτάσουμε στην Αθήνα. Ξέρετε πώς είναι να εξαρτάσαι για τις μετακινήσεις σου από τα τερτίπια του καιρού;»

4. Γεωργία / βιομηχανία

«Κοιτάω έξω από το παράθυρο του γραφείου μου. Από τη μία, βλέπω τα φουγάρα των εργοστασίων, από την άλλη τον κάμπο με τις καλλιέργειες. Εδώ είναι η Ελλάδα των αντιθέσεων!» Η εικόνα ωστόσο από το γραφείο του δημάρχου Οινοφύτων κ. Γιώργου Θεοδωρόπουλου είναι μάλλον παραπλανητική. Με περισσότερα από 600 εργοστάσια εγκατεστημένα στην ευρύτερη περιοχή, τα Οινόφυτα αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές ζώνες της χώρας. «Η βιομηχανία φέρνει την ανάπτυξη –μην ξεχνάμε ότι από τα εργοστάσια ζει η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων– αλλά φέρνει και προβλήματα», λέει στην «Κ». Τον γύρο του κόσμου έχει κάνει η υπόθεση της ρύπανσης του πόσιμου νερού της περιοχής με εξασθενές χρώμιο, εξαιτίας της απόρριψης βιομηχανικών αποβλήτων στον Ασωπό.

Την ίδια ώρα, στον Θεσσαλικό κάμπο, τη σιωπή σπάζουν μόνο τα ποτιστικά μηχανήματα των αγροτών. Εκεί, η βαριά βιομηχανία της περιοχής είναι η γεωργία. Οπως λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Σοφάδων Καρδίτσας κ. Βασίλης Κατσαράς, το 62% των κατοίκων ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα – βαμβάκι, καπνός, σιτάρι, καλαμπόκι. «Ωστόσο μη νομίζετε ότι δεν έχουμε κι εμείς ρύπανση. Η μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα με νιτρικά αποτελεί τεράστιο πρόβλημα. Πρέπει να επιδοτηθούν οι βιολογικές καλλιέργειες, μόνο έτσι μπορεί να σωθεί το περιβάλλον».

5. Κρύο / ζέστη

«Εδώ τα παιδιά πρώτα μαθαίνουν σκι και μετά να περπατούν!», λέει στην «Κ» η αντιδήμαρχος Φλώρινας κ. Μαρία Σταμέλου-Παρδάλη. «Εγώ πάντως πρώτη φορά είδα χιόνι στα 18 μου, στο εξωτερικό!», απαντά μέσω της «Κ» ο αντιδήμαρχος Ρόδου κ. Κωνσταντίνος Ταρασλιάς. Κι όμως είναι κάτοικοι της ίδιας χώρας!

Στα ορεινά της Φλώρινας, ο υδράργυρος βουτάει κάθε χειμώνα έως τους -25 βαθμούς Κελσίου, ενώ η μέση μέγιστη θερμοκρασία τον Γενάρη δεν ξεπερνά τους 4 βαθμούς. «Ευτυχώς, ο Θεός έφτιαξε τον άνθρωπο να αγαπά τον τόπο του», λέει η κ. Παρδάλη. «Εχουμε βαρυχειμωνιά, όμως η πόλη παραμένει πάντα ζωντανή». Πιο τσουχτερό κι απ’ το κρύο είναι το κονδύλι που καταβάλλουν τα νοικοκυριά για πετρέλαιο...

Στη Ρόδο, αντίθετα, δεν είναι οι σόμπες, αλλά τα κλιματιστικά που δουλεύουν στο φουλ. «Δεν μπορούμε να ευχαριστηθούμε τα χειμωνιάτικά μας», λέει ο κ. Ταρασλιάς. Ακόμα και τον Ιανουάριο, το θερμόμετρο «χτυπάει» 20άρια, ενώ οι καύσωνες το καλοκαίρι είναι καθημερινό φαινόμενο.

6. Μετανάστες / ντόπιοι

Η ενσωμάτωση του αλλοδαπού πληθυσμού –που πλησιάζει το ένα εκατομμύριο– στην ελληνική κοινωνία αποτελεί εθνικό θέμα, ωστόσο ο βαθμός στον οποίο επηρεάζει τους πολίτες της χώρας εμφανίζει μεγάλες διαφοροποιήσεις. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής, τα μεγαλύτερα ποσοστά αλλοδαπών επί του συνολικού πληθυσμού (13-25%) εμφανίζονται στα νησιά (Μύκονο, Τζια, Σκιάθο, Ζάκυνθο), στην Αθήνα και στα βορειοδυτικά σύνορα της χώρας, ενώ τα χαμηλότερα (0-1,7%) κυρίως γύρω από την Αλεξανδρούπολη.

Στα σχολεία της Κέας, τα παιδιά των οικονομικών μεταναστών φθάνουν έως και το 50%. «Υπήρξε αθρόα προσέλευση μεταναστών στο νησί, η οποία συνεχίζεται», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος κ. Νικόλαος Δεμέναγας. «Υπάρχει προσφορά εργασίας λόγω της οικοδομικής δραστηριότητας. Πάρα πολλοί έχουν αποκτήσει ιδιοκτησίες, έχουν ανοίξει δουλειές, έχουν ενσωματωθεί πλήρως».

Στους μικρούς δήμους της Ροδόπης, αντίθετα, οι οικονομικοί μετανάστες δεν κάνουν στάση – δεν υπάρχουν δουλειές. Στον Δήμο Νέου Σιδηροχωρίου, για παράδειγμα, έχουν εκδοθεί μόλις 10 άδειες παραμονής για μετανάστες. «Ποτέ δεν είχαμε τέτοιου είδους πρόβλημα», λέει ο δήμαρχος κ. Κ. Βαρβάτος. «Τουλάχιστον όχι την περίοδο που το αντιμετώπισαν άλλες περιοχές της χώρας. Αντίθετα τώρα, με το άνοιγμα των συνόρων, δεχόμαστε μεγάλους αριθμούς φτωχών Βούλγαρων. Ούτε ξέρουμε πόσοι είναι, ούτε ποιοι είναι. Αλλωστε, τυπικά δεν είναι μετανάστες, αλλά τουρίστες!».

7. Πλούσιες / φτωχές

Ο Αστακός Αιτωλοακαρνανίας από την Αθήνα απέχει τρεις ώρες με το αυτοκίνητο. Πρόκειται όμως για δύο άλλους κόσμους. Η Αττική είναι η πλουσιότερη περιφέρεια της χώρας με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ να φθάνει τα 27.389 ευρώ. Σχεδόν 15.000 ευρώ περισσότερα από αυτό των κατοίκων στη Δυτική Ελλάδα, τη φτωχότερη περιφέρεια (13.090 ευρώ).

«Είναι δύσκολα», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Αστακού κ. Παναγιώτης Στάικος. «Είμαστε μια φτωχή περιοχή, με μεγάλα ποσοστά ανεργίας ειδικά στους νέους. Μέχρι τώρα το κύριο εισόδημα των κατοίκων προερχόταν από την καλλιέργεια καπνού. Τώρα με την αλλαγή της ΚΑΠ όλα άλλαξαν». Για τον ίδιο, μόνη ελπίδα αποτελεί η ανάπτυξη του ιδιωτικού λιμανιού στο Πλατυγιάλι. «Τώρα θέλουν να φτιάξουν εκεί εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας με λιθάνθρακα. Αυτό θα είναι η καταστροφή μας».

Τα προβλήματα αυτά μοιάζουν πολύ μακρινά για τους κατοίκους της Κηφισιάς στην Αθήνα, ένα μεγάλο ποσοστό των οποίων ανήκουν στα ανώτερα οικονομικά στρώματα. «Το βιοτικό επίπεδο είναι υψηλό, ωστόσο και εμείς εμφανίζουμε μεγάλη διαστρωμάτωση. Περίπου 5.000 από τους 60.000 δημότες ζουν στις εργατικές κατοικίες. Είμαστε κι εμείς μια μικρογραφία της Ελλάδας των αντιθέσεων», λέει ο δήμαρχος κ. Νίκος Χιωτάκης.

8. Βόρειοι / νότιοι

Η Ιεράπετρα, η νοτιότερη πόλη όχι μόνο της χώρας μας, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης, απέχει από τις ακτές της Αφρικής όσο περίπου απέχει και από την ηπειρωτική Ελλάδα. «Αυτό από τουριστικής πλευράς μας δίνει μια μοναδικότητα. Πάντοτε εξάλλου η περιοχή βρισκόταν στο σταυροδρόμι πολλών δρόμων, εμπορικών, πολιτισμικών κ.λπ.», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος της πόλης κ. Μανόλης Μαστοράκης.

Αλλο βέβαια να βλέπεις το Λιβυκό πέλαγος κι άλλο συρματοπλέγματα. Λίγα χιλιόμετρα βόρεια της Ορεστιάδας, της βορειότερης πόλης της Ελλάδας, βρίσκεται η Βουλγαρία και ακόμη λιγότερα χιλιόμετρα ανατολικά βρίσκεται η Τουρκία. «Για πολλές δεκαετίες η γεωγραφική θέση της Ορεστιάδας θεωρούνταν, δικαίως, πρόβλημα», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος της πόλης κ. Δημήτρης Μουζάς. «Σήμερα είναι τεράστιο πλεονέκτημα». Ο κάθετος οδικός άξονας που οδηγεί από τη Βουλγαρία στην Αλεξανδρούπολη, αλλά και η εθνική οδός από την Τουρκία, την Αδριανούπολη, διέρχονται από την Ορεστιάδα. «Ειδικά τώρα, με την ένταξη της Βουλγαρίας στην Ε.Ε., οι προοπτικές για πολυεπίπεδες συνεργασίες είναι και ορατές και εφικτές.

9. Ανεργία / ευκαιρίες εργασίας

Ενα ακόμα μείζον εθνικό πρόβλημα, η ανεργία, ενώ πλήττει το σύνολο της χώρας, «εκρήγνυται» σε ορισμένες κυρίως περιφέρειες. Σύμφωνα με τη Eurostat, το 2006, τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας καταγράφηκαν στη Δυτική Μακεδονία (14,2%), στο Ιόνιο (11,2%) και στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (11%). Tα χαμηλότερα ποσοστά σημειώθηκαν στην Κρήτη (7%), στην Πελοπόννησο (7,7%), στη Θεσσαλία (8,2%) και στην Αττική (8,3%).

Σε επίπεδο νομών, η εικόνα διαφοροποιείται. Κάθε χρονιά, στις πρώτες θέσεις των νομών με την υψηλότερη ανεργία φιγουράρει η Ξάνθη, όπου τη μεγαλύτερη πληγή αποτελεί η μετεγκατάσταση των επιχειρήσεων στις γειτονικές χώρες. «Και το μέλλον προμηνύεται δύσκολο», λέει στην «Κ» ο νομάρχης Ξάνθης κ. Γιώργος Παυλίδης. Εντονη είναι η φημολογία για κλείσιμο τριών ακόμη συνεταιριστικών επιχειρήσεων, που θα αφήσουν χωρίς δουλειά τουλάχιστον 300 εργαζόμενους. «Πρέπει να σταματήσει η κινητροδότηση για μετεγκατάσταση επιχειρήσεων σε άλλες χώρες, αλλιώς δεν θα ορθοποδήσουμε».

«Ανεργία; Ποια ανεργία;» Ο αντινομάρχης Χανίων Μανόλης Αρχοντάκης σαστίζει. «Ανεργία εδώ δεν υπάρχει. Στα Χανιά υπάρχουν όλα τα καλά του κόσμου. Εχεις χίλια πράγματα να ασχοληθείς – απλώς πολλοί νέοι δεν έχουν όρεξη για δουλειά».

10. Τουρισμός / έλλειψη υποδομών

Παρά τις χαμένες ευκαιρίες και τη συνεχή καταστροφή του τοπίου, ο τουρισμός παραμένει η «βαριά βιομηχανία». Η χώρα μας δέχεται περισσότερους από 17 εκατ. επισκέπτες τον χρόνο!

Ποιος μπορεί να φανταστεί τη Σαντορίνη χωρίς... τουρίστες; «Με 1,5 εκατομμύριο αφίξεις ετησίως, ο τουρισμός καθορίζει τη Σαντορίνη», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Θήρας κ. Αγγελος Ρούσσος. «Κάθε καλοκαίρι φθάνουμε τον πληθυσμό της Πάτρας!» Αυτό ωστόσο έχει αλλοιώσει τον χαρακτήρα της τοπικής κοινωνίας. «Παίρνουμε πια τις συνήθειες των ξένων».

Πόσο διαφορετική φαίνεται η ζωή –ιδίως τα καλοκαίρια– στις περιοχές της χώρας όπου οι τουρίστες αποτελούν «εξωτικό» είδος... «Οχι, δεν έχουμε τουρίστες. Δεν έχουμε δυνατότητες ανάπτυξης παραδοσιακού τουρισμού», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Αγρινίου κ. Παύλος Μοσχολιός. «Υπάρχουν όμως δυνατότητες ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού, όπως ο αγροτοτουριστικός ή ο ιαματικός τουρισμός. Εχουμε πληθώρα λιμναίων συστημάτων που ενδείκνυνται για τέτοιες δραστηριότητες».

Νέες συνθήκες, νέοι στόχοι

Του Ηλια Πλασκοβιτη*

Οπως οι περισσότερες μορφές κοινωνικο-οικονομικών αντιθέσεων και ανισοτήτων έτσι και οι περιφερειακές και γενικότερα χωρικές ανισότητες με την πάροδο του χρόνου αλλάζουν, αποκτούν διαφορετικά χαρακτηριστικά και επηρεάζονται από παράγοντες, ενδογενείς και εξωγενείς, άγνωστους πριν από 15-20 χρόνια.

Η παραδοσιακή ανάλυση του περιφερειακού προβλήματος στην Ελλάδα εστίαζε στην εισοδηματική διαφορά μεταξύ του αστικού και του αγροτικού χώρου, στην υστέρηση των ορεινών και νησιωτικών περιοχών, στην ανυπαρξία στοιχειώδους κοινωνικής και παραγωγικής υποδομής στους περισσότερους νομούς της χώρας, στη συνοριακή και απομονωμένη θέση πολλών περιοχών της Βόρειας Ελλάδας κ.λπ.

Μπορούμε και σήμερα να μιλάμε αμέριμνα με αυτούς τους όρους; Είναι δυνατόν να αγνοήσουμε το γεγονός ότι η εκρηκτική ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας έφερε την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου στην πρώτη θέση από πλευράς δεικτών ευημερίας και αντέστρεψε το πρόβλημα υποαπασχόλησης των πόρων των νησιών σε πρόβλημα υπερεκμετάλλευσης και αλόγιστης εξάντλησης της φέρουσας ικανότητάς τους; Είναι δυνατόν να αγνοήσουμε το ότι οι ενδοαστικές ανισότητες τόσο στο εισόδημα όσο και στην ποιότητα ζωής είναι πλέον πολύ εντονότερες από αυτές μεταξύ πόλεων και υπαίθρου; Ή μήπως μπορεί να μας διαφύγει ότι η στροφή των βορείων γειτόνων μας προς τις δυτικές οικονομίες της αγοράς και το άνοιγμα των συνόρων έχει ανοίξει μια εξαιρετικά δυναμική προοπτική ανάπτυξης για τις πρώην συνοριακές μας περιοχές;

Και όμως πολύ συχνά δημοσιοποιούνται απόψεις, προτάσεις και κρίσεις που αντιμετωπίζουν το περιφερειακό πρόβλημα ως πάγιο, αναλλοίωτο και σχεδόν αναπόφευκτο... Απόψεις κατεψυγμένες και ελάχιστα διαφωτιστικές ως προς την ιεράρχηση των νέων στόχων της περιφερειακής πολιτικής.

* Ο κ. Ηλίας Πλασκοβίτης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

 Λίνα Γιανναρου