Θα προτιμούσε να είχε έρθει στην Ελλάδα και να είχε ανέβει στη σκηνή του Μεγάρου Μουσικής ως μαέστρος και όχι ως οικονομολόγος. Η μουσική είναι, άλλωστε, το μεγάλο του πάθος. Πέραν του πιάνου που παίζει, έχει διευθύνει μουσικά σύνολα στη Γαλλία, στην Ελβετία, στο Ισραήλ - σύντομα στη Σαγκάη. «Ισως μια ημέρα να με προσκαλέσουν ως μαέστρο και στην Αθήνα», λέει. Εν αναμονή, ο πολυπράγμων Ζακ Αταλί έπιασε χθες την άλλη μπαγκέτα του, αυτή του οικονομολόγου (και) διανοουμένου, που βλέπει τη σημερινή Ελλάδα σαν «ένα μυστήριο, ένα πειραματόζωο και μια ελπίδα» και ελπίζει να μπορέσει να τη μυήσει σύντομα σε έναν θεσμό που της είναι σχεδόν άγνωστος, τη μικροπίστωση.

Συναντήσαμε τον Ζακ Αταλί στο ξενοδοχείο όπου κατέλυσε, λίγο πριν από τη δημόσια συζήτησή του με τον δημοσιογράφο, πρώην διευθυντή της «Μοντ», Ζαν - Μαρί Κολομπανί, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Megaron Plus, για τις μεγάλες αλλαγές που προετοιμάζουν τον κόσμο του 21ου αιώνα. Είναι 70 ετών, αλλά δεν το δείχνει. Περπατάει στους διαδρόμους της εξουσίας δεκαετίες τώρα, αλλά έχει την προσήνεια του ταπεινού. Υπήρξε στενός σύμβουλος του Φρανσουά Μιτεράν, ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης, έχει γράψει περισσότερα από 50 βιβλία, είναι ο άνθρωπος στον οποίο, όπως έγραφε τις προάλλες ο γαλλικός ιστότοπος Rue89, «είναι καταδικασμένος να προσφεύγει κάθε γάλλος Πρόεδρος που αναζητεί ιδέες» - των Νικολά Σαρκοζί και Φρανσουά Ολάντ μη εξαιρουμένων.

Την Ελλάδα, ο Ζακ Αταλί τη γνωρίζει. Εχει γράψει για αυτήν, έχει φίλους εδώ, τη θεωρεί ένα μυστήριο, «διότι είναι φοβερό να βλέπεις έναν λαό να υπομένει αυτή την κατάσταση με τόση αξιοπρέπεια», ένα πειραματόζωο, «γιατί η χώρα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της κρίσης χρέους», και μια ελπίδα ταυτόχρονα - «διότι αν η Ελλάδα επιτύχει, η Ευρώπη θα προχωρήσει προς την ομοσπονδιοποίηση». Θα επιτύχει; «Η απάντηση στην ελληνική κατάσταση σήμερα δεν βρίσκεται στην Ελλάδα. Οι Ελληνες κάνουν αυτό που πρέπει να κάνουν, πιστεύω όμως πως το αργότερο τον Νοέμβριο, μετά τις γερμανικές εκλογές, τα προβλήματα της Ελλάδας θα ξαναγίνουν πρωτοσέλιδο• γιατί η σημερινή πορεία δεν είναι βιώσιμη, η λιτότητα δεν αρκεί, απαιτείται αναδιαπραγμάτευση του δημόσιου χρέους».

Τη μικροπίστωση, ο Αταλί την προωθεί από το 1998, όταν ίδρυσε την PlaNet Finance, μια διεθνή πλέον μη κερδοσκοπική οργάνωση που δραστηριοποιείται σε 80 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας: «Τοποθετούμε στις συνοικίες μια μικρή ομάδα με στόχο να βοηθήσει τους νέους, κυρίως τους νέους, να θελήσουν να δημιουργήσουν μια επιχείρηση, να σχηματίσουν την ιδέα, να κάνουν έρευνα αγοράς και να βρουν χρηματοδότηση, με ειδικούς πάντοτε όρους». Ηδη στη Γαλλία έχουν ανοίξει έτσι 3.000 επιχειρήσεις σε έξι χρόνια, ο Αταλί σκεπτόταν καιρό να κάνει το ίδιο και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες.

ΜΕ ΤΙΣ ΜΚΟ. Οι συνθήκες το έφεραν έτσι που τον προσέγγισαν «μεγάλες ελληνικές ΜΚΟ». Με την προϋπόθεση λοιπόν να εξασφαλιστεί χρηματοδότηση, τους επόμενους μήνες θα ανοίξει σε κάποια αθηναϊκή συνοικία ένα πρώτο γραφείο, «δοκιμαστικά». Το εγχείρημα δεν είναι απλό, «οι τράπεζες δεν δανείζουν, δεν υπάρχει παράδοση μικροπίστωσης», για τον Αταλί όμως «βιώσιμη δημοκρατία χωρίς δουλειές δεν μπορεί να υπάρξει• και δουλειές δεν είναι μόνο εργοστάσια με χιλιάδες εργαζομένους».

Την Ευρώπη, ο Ζακ Αταλί την πιστεύει. Πιστεύει ότι η λύση στην κρίση της είναι περισσότερη Ευρώπη. Χρόνια τώρα μιλάει για την ανάγκη ενός ευρωπαίου υπουργού Οικονομικών, ευρωομόλογων, μιας ομόσπονδης Ευρώπης. «Είμαι ανυπόμονος γιατί δεν προχωράμε αρκετά γρήγορα. Αλλά ταυτόχρονα προχωράμε προς τη σωστή κατεύθυνση».

«2013 όπως 1913». Τον 21ο αιώνα, ο Ζακ Αταλί τον φοβάται. Το 2013 του θυμίζει πολύ το 1913, «και τότε υπήρχε τεχνολογική πρόοδος και ενθουσιασμός, ταυτόχρονα όμως υπήρχε μια οικονομική κρίση, υπήρχε τρομοκρατία, κανείς όμως δεν φανταζόταν πως έναν χρόνο αργότερα θα άρχιζαν 75 χρόνια βαρβαρότητας - γιατί η βαρβαρότητα τελειώνει το 1989. Λέω απλώς πως πρέπει να προσέχουμε, να αναρωτιόμαστε πού είναι ο Μουσολίνι, ο Λένιν, ο Χίτλερ, πού είναι η επικίνδυνη ιδεολογία, μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη».

Ο δεξιός Σαρκοζί είχε διορίσει τον Αταλί, αυτόν τον βαθιά αριστερό, επικεφαλής της Επιτροπής για την Απελευθέρωση της Γαλλικής Οικονομικής Ανάπτυξης. Ο Σοσιαλιστής Ολάντ, ο άνθρωπος που πάτησε πρώτη φορά στο Ελιζέ το 1981 ως σύμβουλος του Αταλί, του ζήτησε προτάσεις για την προώθηση της «θετικής οικονομίας», ενός άλλου τρόπου προσέγγισης της οικονομίας που συνίσταται στο να σκεπτόμαστε μακροπρόθεσμα, «δίνοντας δικαίωμα ψήφου στις επόμενες γενιές και στη φύση». «Η Ελλάδα, για παράδειγμα, έχει ανάγκη από ένα όραμα για το μέλλον. Πώς θα είναι η Ελλάδα του 2030; Γιατί αν οι προσπάθειες γίνονται μόνο για να πληρωθούν τα χρέη, όχι για να προοδεύσουν οι άνθρωποι, αυτό είναι παράλογο.