Ολοι πάνε προς Βορράν: καναδοί κωπηλάτες, κινέζοι ψαράδες, πολυεθνικές του πετρελαίου. Η Αρκτική γεμίζει όλο και περισσότερο. Λειώνουν οι πάγοι, πυκνώνουν τα συμφέροντα. Φυσικό αέριο, πετρέλαιο, εμπορικές οδοί, παρακάμψεις αποφυγής της Διώρυγας του Παναμά και του περίπλου της Αφρικής. Μερικοί προβλέπουν πως το 2050 θα μπορεί κανείς να πάει στα μέρη αυτά, ανάμεσα στον Καναδά και στη Σιβηρία, με κοστούμι και βαλίτσα, αντί για δερμάτινα από φώκια και παγοθραυστικό. Ισως και νωρίτερα. Ο Μισέλ Μπουρντό, πλοίαρχος του περιπολικού «Αμούνδσεν» της καναδικής ακτοφυλακής, εντόπισε αυτό τον μήνα, στα ανοικτά του Ποντ Ινλετ, τουρίστες που κωπηλατούσαν σε απόσταση 800 χλμ. από τον Πολικό Κύκλο. «Εδώ και 20 χρόνια, ουδέποτε είχα δει τουρίστες τόσο ψηλά», λέει.

Η άνοδος της θερμοκρασίας στον πλανήτη κάνει τα ψάρια να μεταναστεύουν, και όχι μόνον αυτά. Ολοι κατευθύνονται προς Βορράν, κατά μήκος οδών που για περισσότερο από έναν αιώνα ήταν ουσιαστικά αδύνατον να χρησιμοποιηθούν. Το 1906, ο Αμούνδσεν ανακάλυψε το περίφημο Βορειοδυτικό Πέρασμα, τον δρόμο για να παρακάμψεις τις ΗΠΑ περνώντας από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό Ωκεανό, ακολουθώντας έναν δαίδαλο από αρχιπελάγη και παγωμένα νερά. Μέσα στα 100 επόμενα χρόνια, μόνο 69 πλεούμενα κατάφεραν να ακολουθήσουν το παράδειγμα του νορβηγού εξερευνητή.

Ηταν ο ίδιος αριθμός σκαφών που έκαναν το δρομολόγιο από το 2006 ως το 2010. Η τελευταία αποστολή αναχώρησε αυτή την εβδομάδα, για να λύσει αυτό που οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» χαρακτηρίζουν «ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της Βρετανικής Αυτοκρατορίας»: τι απέγιναν τα δύο πλοία με τα οποία ο σερ Τζον Φράνκλιν αναχώρησε το 1845 από την Αγγλία, μαζί με 134 ναυτικούς, με στόχο να ανοίξει μια νέα εμπορική δίοδο μέσω του Μεγάλου Βορρά. Ακόμη κι αν την έβρισκε όμως, θα είχε μείνει αχρησιμοποίητη. Μέχρι σήμερα τουλάχιστον, που τα πράγματα επιταχύνονται: «Εκεί πάνω τα πράγματα εξελίσσονται πολύ πιο γρήγορα απ' ό,τι προβλέπαμε», λέει στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» ο Λούις Φορτιέ, επιστημονικός διευθυντής του ArcticNet, μιας «δεξαμενής εγκεφάλων» με έδρα την Πόλη του Κεμπέκ. «Σε όρους αξιοποίησης των εμπορικών οδών, εκβιομηχάνισης, επίδρασης στις κοινότητες των Ινουίτ, παγκόσμιας ανόδου της θερμοκρασίας, παρακολουθούμε μια απρόβλεπτη επιτάχυνση».

ΛΙΓΟΤΕΡΟΙ ΠΑΓΟΙ. Είναι οι πάγοι που, καθώς λειώνουν, δεν αντανακλούν πια το φως του ήλιου και προκαλούν την άνοδο της θερμοκρασίας του νερού. Και κατά συνέπεια νέα τήξη των πάγων. Σύμφωνα με τις αμερικανικές αρχές, οι διαστάσεις των αιώνιων πάγων της Αρκτικής μειώθηκαν τον Ιούλιο σε επίπεδο ρεκόρ: 7,92 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η ανησυχία των επιστημόνων είναι ανάλογη του ενθουσιασμού των μεγάλων εφοπλιστών. Σίγουρα χρειάζονται ακόμη μια εικοσαριά χρόνια πριν η οδός του Μεγάλου Βορρά μπορέσει να γίνει εμπορική οδός, με αποτέλεσμα τα πλοία που κατευθύνονται στο Τόκιο από το Ρότερνταμ να διανύουν 7.000 χιλιόμετρα λιγότερα σε σύγκριση με την οδό μέσω της Διώρυγας του Σουέζ. Εν τω μεταξύ έχει ήδη αρχίσει η κούρσα για τους φυσικούς πόρους. Οι κυριότερες ενδιαφερόμενες χώρες είναι πέντε: ΗΠΑ, Ρωσία, Καναδάς, Νορβηγία και Δανία. Προς το παρόν, η κούρσα είναι ειρηνική. Ο Μάικλ Μπάιερς, καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, «προς το παρόν» βλέπει «μια εξαιρετική συνεργασία μεταξύ των διαφόρων χωρών». Δεν υπάρχει άλλο ζήτημα «στο οποίο η Μόσχα να συνεργάζεται περισσότερο με τον υπόλοιπο κόσμο». Ομως τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν: «Από καιρό σε καιρό, κυρίως ο Καναδάς και η Ρωσία φλερτάρουν στην εσωτερική πολιτική σκηνή τους με τον εθνικισμό τού "η Αρκτική είναι δική μας υπόθεση"». Πετρελαϊκές εταιρείες όπως η Shell έχουν αρχίσει τις έρευνες για να εκμεταλλευθούν τα κοιτάσματα που για περιβαλλοντικούς λόγους δεν έχουν αγγιχτεί ποτέ βόρεια της Αλάσκας (το ένα τρίτο των κοιτασμάτων φυσικού αερίου βρίσκεται πάνω από τον Πολικό Κύκλο).

Από τη μια πλευρά, είναι η οικονομική κρίση. Από την άλλη, οι πάγοι είναι ολοένα και πιο λίγοι. Οι ανησυχίες για μια πιθανή γεωπολιτική και οικονομική πρόκληση στον Μεγάλο Βορρά εμφανίσθηκαν στις ΗΠΑ το 2007, όταν ένα ρωσικό υποβρύχιο φύτεψε μια σημαία στον Βόρειο Πόλο. Ηταν μια κίνηση προπαγάνδας που δεν είχε συνέχεια. Από το 2009, η Ρωσία έχει αρχίσει να βάζει να πληρώνουν δασμούς τα εμπορικά πλοία που περνούν ανοιχτά της Σιβηρίας.

Το ξεπάγωμα των θαλασσών δεν έχει οδηγήσει σε έναν νέο ψυχρό πόλεμο. Ισως μέσα σε είκοσι χρόνια, όταν όλα θα έχουν λιώσει περισσότερο, μαζί με τα συντρίμμια των εξαφανισμένων πλοίων να αναδυθούν και οι μεγάλες αντιθέσεις. Προς το παρόν, όλα ζεσταίνονται εκεί πάνω, ακόμη και οι διπλωματικές σχέσεις.