Οι απαντήσεις βρίσκονται όχι μόνο στα στατιστικά στοιχεία -όπως ο λόγος χρέους/ΑΕΠ, που σήμερα κινείται πάνω από το 140% και οδεύει ακόμα υψηλότερα- αλλά και στα ανθρώπινα συναισθήματα και χαρακτηριστικά. Σε μεγάλο ποσοστό, η ελληνική υπομονή, η γερμανική ευελιξία και θυσίες είναι τα ελάχιστα που απαιτούνται για να αποτραπεί μια μείζων καταστροφή.

Για να δούμε την κατάσταση σε προοπτική, η ελληνική οικονομία αντιστοιχεί σε λιγότερο από το 2% εκείνης της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αυτό μοιάζει διαχειρίσιμο μέγεθος για μια λύση βασισμένη στην οικονομική βοήθεια. Η πραγματική δυσκολία είναι να διατηρηθεί η εμπιστοσύνη των παγκόσμιων αγορών ενόσω κατανέμονται οι απώλειες με τακτικό τρόπο.

Αυτό δεν είναι τόσο εύκολο. Περί το 30% του ελληνικού χρέους ανήκει σε Ελληνες, μεταξύ των οποίων τράπεζες και ταμεία κοινωνικής ασφάλισης. Μια στάση πληρωμών στα τελευταία θα σήμαινε πως η ελληνική κυβέρνηση θα κήρυσσε στάση πληρωμών στον εαυτό της. Θα έπρεπε και πάλι να βρει αντίστοιχα κεφάλαια για να μην αντιμετωπίσει πλήρη πολιτική και οικονομική κατάρρευση.

Ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να πεισθεί να αναλάβει κάποιες απώλειες επί του ελληνικού χρέους, όμως υπάρχει κίνδυνος να πυροδοτήσει πανικό τύπου Lehman Brothers, ιδίως αν οι εταιρείες αξιολόγησης κρίνουν ότι πρόκειται για πλήρη ή επιλεκτική χρεοκοπία. Οι μεγάλες ποινές για τους ιδιωτικούς πιστωτές μπορεί να έχουν επίσης σοβαρές επιπτώσεις, λόγω της πιθανότητας αλυσιδωτής αντίδρασης - όπου οι πιστώσεις «στεγνώνουν» για την Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Επιπλέον, ο ιδιωτικός τομέας κατέχει μόλις το ένα τρίτο του συνολικού ελληνικού χρέους - και μάλιστα το ποσοστό μειώνεται τάχιστα.

Υπάρχει και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που κατέχει περί το 18% του χρέους. Τα πιο εύρωστα κράτη της Ε. Ε. θα μπορούσαν να μεταφέρουν κεφάλαια στην Ελλάδα και την κεντρική τράπεζα ως διαρκή οικονομική βοήθεια, αντί να συνεχίζουν με μετακυλίσεις χρέους που ίσως έχουν ομοιότητες με τα σχήματα πυραμίδας. Οπως έχουν σήμερα τα πράγματα, οι ευάλωτες χώρες ωθούνται σε όλο και υψηλότερα επίπεδα χρέους. Ομως η Κεντρική Τράπεζα έχει αυστηρούς κανόνες, συμπεριλαμβανομένης της ρήτρας μη βοηθείας και της σταθερότητας των τιμών ως μοναδικό στόχο της νομισματικής πολιτικής, ενώ η Ε. Ε. συχνά απαιτεί ομοφωνία των μελών για μεγάλες αλλαγές. Με άλλα λόγια, οι κανόνες αυτοί καταρτίσθηκαν για να αποτρέψουν αυτό που σήμερα είναι η μόνη συνεκτική απάντηση στα προβλήματα της Ελλάδας: μια έγκαιρη αναγνώριση των ζημιών και μια συμφωνία ότι θα κατανεμηθούν κατά κάποιο τρόπο εξίσου.

Η εικόνα γίνεται χειρότερη αν την κοιτάξουμε από κοντά. Οι Γερμανοί πολιτικοί υποσχέθηκαν στους ψηφοφόρους τους ότι το ευρώ δεν θα οδηγήσει ποτέ σε δημοσιονομική ένωση ή φορολογικές αυξήσεις, όμως η βοήθεια στην Ελλάδα θα θέσει επί τάπητος αυτά τα θέματα. Επιπλέον, για την Ελλάδα μια τέτοια λύση δεν θα ήταν μακροπρόθεσμη. Αλλο να εξοφλείς τους πιστωτές σου και άλλο να επανέρχεσαι στην ανάπτυξη. Και σήμερα το ελληνικό ΑΕΠ συρρικνώνεται πάνω από 3% ετησίως.

Ακόμα και αν μια στάση πληρωμών δεν πυροδοτούσε κατάρρευση στις αγορές, δεν θα θεράπευε τα προβλήματα της Ελλάδας. Οι Ελληνες συνεχίζουν να δανείζονται, επομένως μια στάση πληρωμών θα εξαντλούσε μέρος των κεφαλαίων τους και θα ανάγκαζε την κυβέρνηση να προχωρήσει σε ακόμα μεγαλύτερες περικοπές δαπανών. Αν εγκατέλειπε την Ευρωζώνη, η Ελλάδα θα μπορούσε να δρέψει τα σημαντικά οφέλη μιας υποτίμησης, όμως θα πυροδοτούσε και μαζική φυγή κεφαλαίων. Αλλωστε, δεν έχει έτοιμο κάποιο εναλλακτικό νόμισμα.

Οι αισιόδοξοι ίσως πιστεύουν ότι οι εξελίξεις στην Ελλάδα θα καθυστερήσουν αρκετά ώστε η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Ιταλία και το Βέλγιο να στηρίξουν τις τράπεζες και να περιορίσουν τους προϋπολογισμούς τους. Ισως πιστεύουν ότι οι Ελληνες θα κηρύξουν τελικά στάση πληρωμών, αλλά ώς τότε το «φαινόμενο ντόμινο» θα έχει τεθεί υπό έλεγχο, οι Ελληνες θα έχουν δεχθεί κάποια βοήθεια και οι διεθνείς επιπτώσεις δεν θα είναι μια νέα οικονομική κρίση, αλλά ένας απλός «λόξυγγας». Και πάλι, όμως, η Ελλάδα θα μείνει χωρίς σαφές οικονομικό σχέδιο για το μέλλον. Για αισιόδοξο σενάριο, δεν είναι και πολύ καλό.

Οι απαισιόδοξοι, πάλι, ίσως το θεωρούν ανέφικτο. Με το επιχείρημα ότι κάποια στιγμή η δημοκρατία θα παρέμβει: είτε οι ψηφοφόροι θα αρνηθούν περαιτέρω λιτότητα είτε θα στείλουν σαφές εκλογικό μήνυμα ότι δεν στηρίζουν τα πακέτα στήριξης. Αν αυτό γίνει πριν επιτευχθεί ευρύτερη ανακεφαλαιοποίηση των ευρωπαϊκών τραπεζών, ποιος θα θελήσει να χρηματοδοτήσει περαιτέρω τα ιρλανδικά, πορτογαλικά και ισπανικά ιδρύματα;

Αυτά μεταξύ άλλων είναι κάποια σενάρια. Μείνετε συντονισμένοι. Θα υπάρξουν εξελίξεις, προφανώς όμως ελάχιστες καλές...

Tiller Kowen