Το μεγάλο γεωργικό σύστημα που τρέφρι την ανθρώπιμη φυλή αντιμετωπίζει δυσκολίες.Η ραγδαία ανάπτυξη της παραγωγής στα τέλη του 20^ου αιώνα έχει επιβρανδυθεί τόσο που δεν καταφέρνει να συμβαδίσει με τη ζήτηση,αποτέλεσμα συνεχούς αύξησης του πληθυσμού και του πλούτου σε χώρες που στο παρελθόν ηατν φτωχές.

Η κατανάλωση των τεσσάρων βασικών τροφών που προσφέρουν στον άνθρωπο τις περισσότερες θερμίδες-σιτάρι,ρύζι,καλαμπόκι,σόγια- ξεπε΄ρασε την παραγωγή τη τελευταία δεκαετία.Η έλλειψη ισορροπίας έχει ως αποτέλεσμαξαφνικές και απότομες αυξήσεις στη τιμή των σιτηρών δυο φορές παγκοσμίως απο το 2007.Αυτές οι αυξήσεις έχουν επιδεινώσει τα επίπεδα ασιτίας για δεκάδες εκατομμύρια φτωχούς ανθρώπους, αποσταθεροποιώντας την πολιτική κατάσταση σε πολλές χώρες.Σήμερα, έρευνες υποδεικνύουν οτι ένας άλλοτε ασήμαντος παράγοντας συνεισφέρει στην αποσταθεροπίηση του συστήματος παραγωγής : η κλιματική αλλαγή.

Πολλές απο τις κατεστραμμένες σοδειές της τελευταίας δεκαετίας ειναι αποτέλεσμα καιρικών φαινομένων όπως ξηρασία στην Αυστραλία και αφόρητος καύσωνας στην Ευρώπη και τη Ρωσία.Επιστήμονες συνδέουν μερικά απο αυτά τα γεγονότα με την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη.Οι θερμοκρασίες αυξάνονται ραγδαία κατά τη διάρκεια της περιόδου καλλιέργειας σε μερικές απο τις πιο σημαντικές γεωργικές χώρες και αυτό έχει πλήξει μεγάλο ποσοστό σοδειών,κάτι που επηρεάζει τα επίπεδα τιμών.

Για περίπου δυο δεκαετίες, επιστήμονες υπέθεταν οτι τα αυξανόμενα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα, που είναι πρωταρχική αιτία για την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, θα λειτουργούσαν σαν ενα ισχυρό «λίπασμα» για τα φυτά και θα αντιστάθμιζαν πολλά απο τα βλαβερά αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής.Αλλά η αποσταθεροποίηση του συστήματος παραγωγής τροφίμων και οι τιμές που έχουν εκτοξευθεί στα ύψη έχουν ξαφνιάσει πολλούς επιστήμονες.«Η επιτυχία της γεωργίας ηταν εκπληκτική», είπε η Σύνθια Ροζενβειγκ , ερευνήτρια της NASA, η οποία βοληθησε στη πραγματοποίηση της μελέτηςγια την κλιματική αλλαγή και τη γεωργία.«Αλλά πιστευώ οτι αρχίζουν να υπάρχουν προαισθήματα οτι η επιτυχία αυτή ενδεχομένως να μην συνεχιστεί για πάντα».

Μερικοί ερευνητές που συμβουλεύουν κυβερνήσεις σχετικά με μελλοντικές προοπτικές για τις σοδειές υποδεικνύουν κάποια κενά στις προβλέψεις μέσω υπολογιστών.Αυτά τα κενά περιλαμβάνουν μια αποτυχία να εξταστούν προσεκτικά τα αποτελέσματα των ακραίων καιρικών φαινομένων που επιδεινώνονται καθώς ανεβαίνει η θερμοκρασία.Μια αυξανόμενη ανησυχία για το μέλλον της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων προε΄κυψε κατα τη διάρκεια πραγματοποίησης συνεντεύξεων φέτος με περισσότερους απο 50 ειδικούς που δουλέουν σε 9 χώρες.Αυτοι οι ειδικοί ισχυρίζονται οτι τις επόμενες δεκαετίες, οι αγρότες πρέπει να αντιμετωπίσουν τα χτυπήματα του καιρού και ταυτόχρονα να διπλασιάσουν την ποσότητα της τροφής που παράγουν για να ανταποκρίνεται στις ανάγκες.Επίσης, πρέπει να μειώσουν τη περιβαλλοντική καταστροφή που δημιουργείται απο τη γεωργία.

Η κατάσταση δεν ειναι τόσο απελπιστική όσο φαίνεται.Απο το Μεξικό ως την Ινδία, αγρότες δείχνουν οτι μπορεί να ειναι δυνατό να κάνουν τη γεωργία πιο παραγωγική και προσαρμόσιμη στη κλιματική αλλαγή.Έχουν πετύχει μεγάλες αυξήσεις στη παραγωγή στο παρελθόν και οι υψηλές τιμές ειναι ενα κίνητρο για να το πετύχουν ξανά.Αλλά απαιτούνται καινούργιες ποικιλίες και νέες τεχνικές σύμφωνα με τους επιστήμονες.Παρά την επιτακτική ανάγκη, προσθε΄τουν , η υποσχόμενη χρηματοδότηση αργεί να δοθεί,μεγάλο μέρος των απαιτούμενων εργασιών δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη, και οταν γίνουν, πιθανό να χρειαστεί δεκαετίες για να έχουμε αποτέλεσμα.

«Υπάρχει τόσο μεγάλη δυσαρέσκεια και οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν την υπερβολικά επικύνδινη κατάσταση που βρισκόμαστε», είπε η Μαριάν Μπάνζιγκερ,γενική διευθύντρια του International Maize and Wheat Improvement Center , ενός ερευνητικού κέντρου στο Μεξικό, που ανήκει σε ενα παγκόσμιο δίκτυο ινστιτούτων που ασχολούνται με τις πιο σημαντικές χώρες παραγωγής στον κόσμο.«Πόσο απαίσιος θα γίνει ο κόσμος αν το φαγητό μειωθεί στ’αλήθεια;»,αναρωτήθηκε ο Μάθιου Ρέινολντς, φυσιολόγος στο ερευνητικό κέντρο του Μεξικού.

Τι βλέπουν οι αγρότες

Στην πεδιάδα Γουάκι,στην έρημο Σόνοραν του βορειοδυτικού Μεξικού, αγρότες που καλλιεργούν σιτάρι, όπως ο Φρανσίσκο Χαβιέ Ράμος Μπουρς, πιστεύουν οτι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να ειναι υπεύθυνη για την για τις ελλείψεις σε νερό.«Όλος ο κόσμος μιλάει για αυτό»,είπε ο κ.Ράμος.

Αγρότες σε όλα τα μέρη του κόσμου έρχονται αντιμέτωποι με ελλείψεις σε νερό αλλά και με μεγάλες πλημμύρες.Οι σοδειές τους καταστρέφονται απο ζιζάνια και ασθένειες και απο μεγάλα επίπεδα ζέστης.Στη βορειοδυτική Ινδία, ένας καλλιεργητής ρυζιού, ο Ραμ Κάτρι Ουανταβ εξέφρασε το δικό του παράπονο.«Δεν βρέχει σε εποχές βροχών,αλλά βρέχει σε άλλες εποχές», είπε.«Οι περίοδοι με κρύο καιρό έχουν επίσης μειωθεί».Πριν απο δεκαετίες, οι καλλιεργητές σιταριού στην πεδιάδα Γουάκι ηταν οι ηγέτες της Πράσινης Επανάστασης, σύμφωνα με την οποία χρησιμοποιούνταν βελτιωμένες ποικιλίες και πιο εντατικές πρακτικές καλλιέργειας για την αύξηση της παραγωγής τροφίμων σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες.

Ο Νόρμαν Ε. Μπόρλογκ, αμερικανός γεωπόνος, άρχισε να εργάζεται εδώ τη δεκαετία του ’40.Οι τακτικές του βοήθησαν στην εξαπλάσια αύξηση του σιταριού στο Μεξικό.Τη δεκαετία του ’60, ασχολήθηκε με τις παραγωγές σε Ινδία και Μεξικό,όπου υπήρχαν φόβοι για ασιτία.Η παραγωγή αυξήθηκε και εκεί.Άλλες χώρες προχώρησαν στην Πράσινη Επανάσταση και η παραγωγή τροφής ξεπερνούσε τις ανάγκες των πληθυσμών τους κατά το δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα.Το 1970, ο δρ Μπόρλογκ ηταν ο ένας και μοναδικός γεωπόνος που κέρδισε Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.Αλλά στο Όσλο απηύθυνε μια συμαντική προειδοποίηση.«Μπορεί τω΄ρα να φτάσαμε σε υψηλά επίπεδα», είπε, «αλλά χαμηλά επίπεδα μπορεί να προκύψουν εάν εφησυχάζουμε».

Η μείωση στις έρευνες για τη γεωργία και την εξέλιξη άρχισαν να γίνονται εμφανείς αναφορικά με το σύστημα παραγωγής τροφής, προς το τέλος του αιώνα.Αυτη η στασιμότητα συνέβη οταν η ανάγκη για τροφή και σίτιση άρχισε να φτάνει σε μεγάλα επίπεδα, εν μέρει χάρη στον αυξανόμενο πλούτο στην Ασία.Εκατομμύρια άνθρωποι ενέταξαν το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα στη διατροφή τους, κάνοντας επιτακτική την ανάγκη παραγωγής σιτηρών.Ο ανώμαλος καιρός , όπως οι καύσωνες του 2003 στην Ευρώπη και μεγάλες περίοδοι ξηρασίας στην Αυστραλία μείωσαν τη παραγωγή σιταριού και ρυζιού.Την περίοδο 2007-2008, κατά την οποία τα αποθέματα σιτηρών ηταν χαμηλά, οι τιμές διπλασιάστηκαν και τριπλασιάστηκαν.Κάποιες χώρες άρχισαν να φυλάσσουν φαγητό και ακολούθησε μεγάλος πανικός.Αναταραχές για το φαγητό ξέσπασαν σε περισσότερες απο 30 χώρες

Οι αγρότες ανταποκρίθηκαν με όσο το δυνατόν μεγαλύτερες καλλιέργειες και υγιείς σοδειές το 2008 και το 2009 βοήθησαν στην αποκατα΄σταση των αποθεμάτων.Αυτός ο παράγοντας, σε συνδυασμό με την παγκόσμια ύφεση, είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των τιμών το 2009.Αλλά μέχρι και πέρυσι, περισσότερες αποτυχημένες σοδειές λόγω των καιρικών φαινομένων είχαν είχαν ως αποτέλεσμα την εκ νέου αύξηση των τιμών.Φέτος,τα αποθέματα σε ρύζι ειναι επαρκή, αλλά ο άσχημος καιρός απειλεί τις σοδειές σιταριού και καλαμποκιού σε μερικές περιοχές,Ειδικοί φοβούνται οτι η περίοδος φθηνής τροφής μπορεί να λήξει.«Στηριζόμασταν στο πλεόνασμα», είπε ο Νταν Γκλικμαν, πρώην υπουργός Γεωργίας των ΗΠΑ.«Αυτό άλλαξε απο τη μια στιγμή στην άλλη».

Η πρόσφατη εκτόξευση των τιμών έχει προκαλέσει τα μεγαλύτερα επίπεδα παγκόσμιας ασιτίας.Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών υπολόγισε τον αριθμό των ανθρώπων που κινδυνέουν απο ασιτία σε 925 εκετομμύρια τον περασμένο χρόνο και ο αριθμός αυτός ενδέχεται να αυξηθεί φέτος.Η Παγκόσμια Τράπεζα ισχυρίζεται οτι μπορεί να ξεπεράσει τα 940 εκατομμύρια.Ο Χανς Χουακίν Μπράουν, τωρινός διευθυντής του Ινστιτούτου στο Μεξικό, είπε οτι ευημέρουσες πόλεις ελέγχουν αυστηρά τις καλλιέργιες και το νερό που ξοδεύουν οι αγρότες.Σε μερικές περιοχές παραγωγής σιταριού, οι αγρότες αντλούν νερό πολύ πιο γρήγορα απο όσο η φύση μπορεί να αναπληρώσει.«Δεν πρόκειται για αειφόρο ανάπτυξη», είπε ο δρ Μπράουν.

Οι αγρότες στη πεδιάδα Γουάκι καλλιεργούν σιτάρι σε μια έρημο πιο κοντά.Το νερό προέρχεται απο ενα υδραγωγείο που βρίσκεται σε βουνά που ορθώνονται εκεί κοντά, αλλά κάποιες περιόδους την περασμένη δεκαετία η ροή ηταν κάτω απο το φυσιολογικό.Και το βόρειο Μεξικό ανήκει σε μια διεθνή ζώνη που αναμένεται να έχει μεγαλύτερο πρόβλημα ξηρασίας εξαιτίας των αερίων του θερμοκηπίου.Ο δρ Μπραόυν ηγείται μιας σειράς προσπαθειών με σκοπό την παραγωγή νέων ποικιλιών σιταριού που θα ειναι ικανές να αντέξουν σε διάφορες δυσκολίες, όπως το ανεπαρκές νερό.Αλλά τα περιθώρια στενεύουν.«Εάν δεν ξεκινήσουμε τώρα», είπε,«θα έχουμε πολύ μεγάλο πρόβλημα».

Διαφοροποιημένες υποθέσεις

Αλλά πολλές απο αυτές τις μελέτες έγιναν σε κατασκευασμένες συνθήκες.Την τελευταία δεκαετία, επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις δοκίμασαν τις ιδιότητες του διοξειδίου του άνθρακα στην ανάοτυξη των φυτών σε πραγματικές συνθήκες.Φύτεψαν σόγια σε ενα χωράφι και στη συνέχεια έριξαν επιπλέον διοξείδιο του άνθρακα απο μια τεράστια δεξαμενή.Ήλπιζαν οτι το αέριο θα αύξανε τη σοδειά κατά 30%.Αλλά η σοδειά ηταν η μισή απο όσο είχαν υπολογίσει.Οι δοκιμές τους σε καλαμπόκι,το πιο πολύτιμο προϊόν της Αμερικής και η βάση για την παραγωγή κρέατος και το χώρο βιοκαυσίμων, είχαν ακόμη χειρότερα αποτελέσματα.Δεν υπήρχε αύξηση.Η μελέτη τους και οι μελέτες άλλων υποδεικνύουν οτι το επιπλέον διοξείδιο του άνθρακα ειναι συμαντικό για την ανάπτυξη των φυτών, αλλά τα οφέλη ειναι πιθανώς λιγότερα απο τα επιθυμητά για την πρόληψη των ελλειμάτων σε τροφή.

Άλλα πρόσφατα στοιχεία υποδεικνύουν οτι οι εδραιωμένες υποθέσεις για την παραγωγή τροφής σε ένα θερμαινόμενο πλανήτη μπορεί να ηταν υπερβολικά αισιόδοξες.Δυο οικονομολόγοι,ο Γουόλφραμ Σλενκερ απο το Πανεπιστήμιο Κολούμπια στη Νεά Υόρκη και ο Μάικλ Τζ. Ρόμπερτς του Πανεπιστημίου της Βόρεια Καρολίνας, έχουν συγκρίνει αποδοτικότητες σοδειών και θερμοκρασία σε κλίμακα.Η έρευνά τους δείχνει οτι όταν οι σοδειές τους υπόκεινται σε θερμοκρασίες πάνω απο ενα όριο- περίπου 29^οC για το καλαμπόκι και 30^οC για τη σόγια- η αποδοτικότητα πέφτει πολύ.Αυτό δείχνει οτι σε μερικά κλίματα, με περισσότερες ζεστές μέρες, η αποδοτικότητα θα μπορούσε να πέσει έως και 30% ή και περισσότερο.

Μια μελέτη των Ντέιβιντ Μπ. Λόμπελ του Πανεπιστημίου Στάνφορντ στην Καλιφόρνια και δρος Σλένκερ δείχνει οτι η αύξηση της θερμοκρασίας σε Γαλλία,Ρωσία,Κίνα και άλλες χώρες ήδη πλήττουν τις σοδειές.«Πιστεύω οτι υπάρχει μια λανθασμένη εκτίμηση σχετικά με το πόσο ευαίσθητες είναι οι σοδειές στη ζέστη», είπε ο δρ Λόμπελ.Τέτοιου είδους έρευνες ειναι αμφιλεγόμενες.Τα αποτελέσματα προχωράνε πέρα απο αυτά μιας αναφοράς του 2007 της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή των Ηνωμένων Εθνών, που ανακάλυψε οτι ενώ η κλιματική αλλαγή ηταν πιθανό να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στις καλλιέργιες τροπικών χωρών, θα μπορούσε ενδεχομένως να ειναι ευεργετική σε μερικές πιο ψυχρές χώρες του βορείου ημισφαιρίου , που θα υποβοηθείται απο το διοξείδιο του άνθρακα.

Στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις, ο επικεφαλής επιστήμονας της παραπάνω μελέτης, Στίβεν Π. Λονγκ , επέκρινε την αναφορά.«Αισθάνθηκα οτι ε΄πρεπε να ειμαι πιο ειλικρινής, λέγοντας οτι αυτή ειναι η μεγαλύτερη εικασία μας αυτή τη στιγμή,αλλά υπάρχουν ενδεχομένως μεγάλα λάη σε αυτή», είπε.Η Oxfam, ενα σύνολο οργανώσεων κατά της ένδειας και της αδικίας στον κόσμο ανακοίνωσε οτι οι τιμές των τροφίμων θα υπερδιπλασιαστούν το 2030, αναφέροντας ως κύρια αιτία για το μισό ποσοστό της αύξησης τη κλιματική αλλαγή.Η δρ Ροζενβεϊγκ,η επιστήμονας της NASA, έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της παλιάς γνώμης.Αλλά επανεξετάζει το θέμα.

Οργανώνει μια διεθνή ομάδα ερευνητών, στόχος των οποίων ειναι η παραγωγή πιο λεπτομερών και ρεαλιστικών προβλέψεων.Είχε επίσης την υποστήριξη απο αξιωματούχους της Βρετανίας και των ΗΠΑ.«Πρέπει να αγιοποιήσουμε σωστά την επιστήμη για να προσφέρουμε απαντήσεις», τόνισε η δρ Ποζενβεϊγκ.

Ανάγκη για χρήματα και αποφάσεις

 Τον περαμένο Ιούνιο, στο απομακρυσμένο χωριό Σαμχάουτα, ο Ανάντ Κουμάρ Σινγκ, ενας αγρότης, φύτεψε μια καινούργια ποικιλία ρυζιού, στις 23 Αυγούστου, σημειώθηκε μεγάλη πλημμύρα και τα νερά κάλυπταν το χωράφι για 10 μέρες.Στο παρελόν, μια τέτοιου πλημμύρα θα είχε καταστέψει τη σοδειά του- αλλά η νέα ποικιλία απέδωσε μια ανθεκτική σοδειά.«Ηταν θαύμα», είπε ο κ.Σινγκ.Το θαύμα έδειξε πόσα μπορούν να καταφέρουν οι επιστήμονες και οτι μπορούν να βοηθήσουν τους αγρότες να προσαρμοστούν,αλλά ορισμένοι ερευνητές ειναι λιγότερο σίγουροι οτι μπορούν να δημιουργηθούν σοδειές που θα αντεπεξέρχονται στη ζέστη, παρόλο που η γενετική μηχανική μπορεί τελικά να αποβεί επιτυχής.

Δεκαετίες μελετών απαιτούνταν για να βελτιωθεί το νέο είδος ρυζιού και τα χρήματα ηταν περιορισμένα.Επίσης, δεν ειχε εξασφαλιστεί η διανομή του σε αγρότες.Έπειτα, το ίδρυμα Bill & Melinda Gates επενέβη με 20 εκατομμύρια δολάρια επιχορήγηση για να χρηματοδοτήσει την εξέλιξη και τη διανομή του νέου είδους ρυζιού στην Ινδία και σε άλλες χώρες.Μπορεί να βρίσκεται στα χέρια ενός εκατομμυρίου αγροτών φέτος.Το ίδρυμα Bill & Melinda Gates έχει διαθέσει 1,7 δις. δολάρια για προτζεκτ σχετικα΄με τη γεωργία απο το 2006,αλλά οι κυβερνήσεις συνειδητοποιούν οτι χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια απο τη δική τους πλευρά.

Το 2008 και το 2009, εν μέσω κρίσεων που προκλήθηκαν απο αυξήσεις στις τιμές των προϊόντων, οι κυβερνήσεις συνεργάστηκαν μεταξύ τους για να προσφέρουν στήριξη.Σε διάσκεψη στη Λ’Ακουιλα της Ιταλίας,αποφασίστηκε η διάθεση 22 δις δολαρίων.Αλλά η χρηματοδότηση δεν ολοκληρώθηκε πλήρως.«Πρόκειται για απογοήτευση», είπε ο κ.Γκέιτς.

Ο πρόεδρος Ομπάμα δεσμεύτηκε να διαθέσει 3,5 δις δολάρια στη διάσκεψη Λ’Ακουιλα, τα περισσότερα χρήματα απο κάθε άλλη χώρα και οι ΗΠΑ ξεκίνησαν μια πρωτοβουλία ενίσχυσης της γεωργικής ανάπτυξης σς 20 απο τις χώρες με τη μεγαλύτερη ανάγκη.

Justin Gillis