Σα συλλογή διηγημάτων, με σύντομες, αυτοτελείς αφηγήσεις και διάφορες μορφές γραφής, αυτός ο τόμος συνταιριάζει διαλέξεις, εισηγήσεις, συνεντεύξεις και δημοσιεύσεις του Κ. Πόπερ από τη δεκαετία του 1960 ώς τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Ο τίτλος του βιβλίου, «Η ζωή είναι επίλυση προβλημάτων» προέρχεται από το ομώνυμο κείμενο, στο οποίο ο φιλόσοφος υποστηρίζει, με τον απλό τρόπο γραφής που εκ θέσεως έχει επιλέξει, ότι η ζωή μας καθορίζεται από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε και τις προσπάθειες -επιτυχείς ή όχι- να τα λύσουμε. Τα προβλήματα αυτά μπορεί να αφορούν το δημοκρατικό πολίτευμα, τη διδασκαλία της Ιστορίας, τις καθημερινές αποφάσεις, το περιεχόμενο της φιλοσοφίας, τον ρόλο των διανοουμένων, τη φυσική επιστήμη ή και την εξελικτική βιολογία. Με δυο λόγια, χαρακτηρίζουν τον κόσμο μας.

Ο συγγραφέας αυτοπροσδιορίζεται ως διαφωτιστής και ορθολογιστής, ως οπτιμιστής για το παρόν και ακτιβιστής για το μέλλον, πολέμιος του ρομαντισμού και του ιστορικισμού, αλλά και όλης της δυτικής διανόησης που επιμένει να κινδυνολογεί, να τρομοκρατεί και να γκρινιάζει για τον τρόπο που ο κόσμος μας έχει διαμορφωθεί και λειτουργεί. «Είμαι κάθε άλλο παρά εχθρός της θρησκείας. Θρησκεία μου είναι η διδασκαλία των μεγαλείων του κόσμου· της ελευθερίας και της δημιουργικής δύναμης θαυμάσιων ανθρώπων· της φρίκης, του πόνου των απελπισμένων που μπορούμε να ανακουφίσουμε. Καθώς και του ευφρόσυνου μηνύματος, ότι μπορούμε να παρατείνουμε -βελτιώνοντας- τη ζωή των ανθρώπων».

Ο κόσμος μας -τουλάχιστον στη Δύση- είναι ο καλύτερος δυνατός κόσμος, υποστηρίζει συχνά ο Πόπερ και συνεχίζει υπογραμμίζοντας πως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν επιδέχεται τεράστιες βελτιώσεις ή ότι δεν παρουσιάζει σοβαρά, άλυτα ή δυσεπίλυτα προβλήματα. Ο τρόπος που έχουμε μάθει ορισμένα πράγματα, τα οποία μπορεί να τα θεωρούμε δεδομένα, συνεπιφέρει μια ολόκληρη νοοτροπία που αν δεν την εξετάζουμε κριτικά κάθε στιγμή μπορεί να οδηγήσει σε μια λανθασμένη ηθική και πρακτική, σε ένα βίο που καθορίζεται από την πλάνη.

Ενα από τα κύρια θέματα του βιβλίου είναι το νόημα και το περιεχόμενη της σύγχρονης δημοκρατίας, του αναλογικού συστήματος και του τρόπου που λειτουργεί ο κοινοβουλευτισμός.

Ο στοχαστής απαριθμεί τα καλά του σύγχρονου πολιτεύματος που συμβατικά αποκαλούμε δημοκρατικό και μας υποδεικνύει ότι πρόκειται για την καλύτερη μορφή πολιτικής οργάνωσης που έχει υπάρξει ανά τους αιώνες. Επιμένει στην ικανότητα του συστήματος να μεταλλάσσεται και να μεταρρυθμίζεται, υποστηρίζει ότι ο δικομματισμός, χωρίς τις κλασικές αποχρώσεις αριστεράς-δεξιάς, είναι πιο υγιής από τη συναίνεση πολλών κομμάτων, ότι το κριτήριο για μια ουσιαστική δημοκρατία είναι η αναίμακτη εναλλαγή των κυβερνήσεων.

Μετά την ανάγνωση του πρώτου μέρους δεν θα ρωτάμε πια «ποιος πρέπει να κυβερνά», αλλά, πολύ ορθότερα, «πώς πρέπει να κυβερνά», δεν θα μας απασχολεί τι θα γίνει ή τι μας επιφυλάσσει το μέλλον αλλά, ορθότερα, τι είναι αυτό που εμείς μπορούμε να κάνουμε για να προσφέρουμε στο παρόν και, ενδεχομένως, στο μέλλον.

Σε άλλο σημείο, ο Πόπερ αναλύει τα τρία στάδια του κόσμου, εξετάζοντας τη σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο που τον περιβάλλει. Ο συγγραφέας υποδεικνύει ότι ακόμα και οι φυσικές επιστήμες -στα συμπεράσματα των οποίων τόσο πολύ στηριζόμαστε- αποτελούν μια μορφή γνώσης που στο βάθος της αποκαλύπτει πόσο ποθούμε τη σιγουριά, την ασφάλεια και τις υποδείξεις. Πάνω απ’ όλα όμως, και στα δύο μέρη του βιβλίου, ο συγγραφέας επιμένει στην καλλιέργεια και τη χρήση της κριτικής μας ικανότητας.

Οποιος διαβεί με υπομονή αυτά τα μικρά, ξεχωριστά κείμενα, θα γνωρίσει ένα διαφορετικό, αισιόδοξο τρόπο σκέψης ενώ με την κριτική του μπορεί να αφομοιώσει ό,τι θεωρεί πως τον εκφράζει και να αποβάλλει άλλες, πιο ιδιαίτερες θέσεις. Οπως και να ’χει, όμως, όποιος θέλει να κατανοήσει με διαύγεια τον κόσμο, όποιος αναζητεί έναν εναργή τρόπο έκφρασης ή, ακόμα, και την πολιτική του ταυτότητα, σ’ αυτό το βιβλίο μπορεί να βρει χρήσιμες κατευθύνσεις.

Μαγδαληνή Τσεβρένη