Ολο και περισσότεροι άνθρωποι συμπεριφέρονται σαν να μην έχουν μεγαλώσει. Πρόκειται όμως για μια πραγματικά καλή ιδέα; Το να ενεργεί κάποιος σύμφωνα με την ηλικία του είναι πια κάτι παρωχημένο; Μπορούμε να αναστρέψουμε το βιολογικό ρολόι;

Σήμερα οι άνθρωποι των ανεπτυγμένων χωρών ζουν 30 χρόνια περισσότερο από εκείνους στις αρχές του 20ού αιώνα. Η ιδεώδης ηλικία για γάμο, παιδιά, διαζύγιο, ακόμα και σύνταξη έχει πλέον αμφισβητηθεί και το λάιφ στάιλ των μεγάλων ανθρώπων τείνει να μοιάζει όλο και περισσότερο με αυτό των νέων.

Η γήρανση είναι μια πολύπλοκη και ετερογενής διαδικασία που αρχίζει σε διαφορετική χρονική στιγμή σε κάθε άνθρωπο. Υπάρχουν ωστόσο μερικά κοινά χαρακτηριστικά της γήρανσης, όπως αναφέρει ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Γεροντολογικής Εταιρείας Κίμων Βόλικας που είναι η μειωμένη αντιδραστικότητα του οργανισμού, η μειωμένη ικανότητα ανάκαμψης και ανάρρωσης, η ελάττωση σε ανατομικές και λειτουργικές μονάδες, η αυξημένη ευαισθησία στο στρες (ενδογενές και εξωγενές), οι διαταραχές ενδοκυτταρικής και εξωκυτταρικής ομοιοστασίας, η μείωση της αναπαραγωγικής δραστηριότητας και η αύξηση των πιθανοτήτων θανάτου. Πολλές θεωρίες έχουν αναπτυχθεί για την ερμηνεία της γήρανσης, όπως είναι η θεωρία της επιδιόρθωσης του DNA (με την ηλικία μειώνεται η ικανότητα επιδιόρθωσης βλαβών του DNA, οι οποίες προκαλούνται από εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες), η θεωρία των ελεύθερων ριζών οξυγόνου (που όταν υπερπαράγονται, λόγω ακτινοβολιών, ρύπανσης, στρες κ.λπ., προκαλούν βλάβες στα κύτταρα), οι γενετικές θεωρίες κ.ά.

Πολλές ουσίες, επίσης, έχουν δοκιμασθεί ως ελιξίρια και έχουν προκαλέσει κατά καιρούς ενθουσιασμό. Για την αυξητική ορμόνη δεν υπάρχουν ακόμα τελικά συμπεράσματα ενώ υπάρχουν ανησυχίες για συσχέτισή της με τον καρκίνο. «Το να πάτε στο γυμναστήριο είναι πιο ωφέλιμο και σίγουρα φθηνότερο», συμβουλεύουν οι ερευνητές της τελευταίας σχετικής έρευνας που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «New England Journal of Medicine».

Οι τελευταίες έρευνες για το άλλο ελιξίριο, τη ρεσβερατρόλη, που ανευρίσκεται στα κόκκινα σταφύλια, έδειξαν ότι μπορεί να προκαλέσει βλάβες στα νεφρά. Και για το ένζυμο τελομεράση που βρέθηκε τον περασμένο Νοέμβριο σε μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο «Nature», ότι αναγεννά τα ποντίκια, υπάρχουν φόβοι ότι μπορεί να είναι τοξικό για ανθρώπινη χρήση. Mόνον ένας τρόπος έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να αυξήσει τη διάρκεια ζωής: ο περιορισμός των θερμίδων, αλλά και αυτός σε μικρότερους οργανισμούς, όχι στον άνθρωπο. Επίσης, το μεσογειακό διαιτολόγιο και η μειωμένη πρόσληψη κρέατος έχει βρεθεί σε αρκετές μελέτες (Μελέτη των 7 Χωρών, Μελέτη Ικαρίας κ.λπ.) ότι συνδέεται με τη μακροζωία.

Στα 1.700 χρόνια!

«Η αγωνία για αθανασία είναι ένα υπαρξιακό και φιλοσοφικό πρόβλημα», λέει ο καθηγητής Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και ακαδημαϊκός Δημήτρης Τριχόπουλος. «Σήμερα ένας 70χρονος άνθρωπος είναι ενεργός, ενώ πριν από μερικές δεκαετίες ήταν προ του θανάτου. Και αυτό χάρη στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου και την καλύτερη ιατρική – κανένα ελιξίριο δεν έχει βρεθεί τελικά αποτελεσματικό. Εχουμε, όμως, περισσότερα περιστατικά Αλτσχάιμερ, περισσότερες παθήσεις του προστάτη κ.λπ. »Η μακροζωία είναι μια θεμιτή επιθυμία, αλλά θα πρέπει να αναρωτηθούμε εάν θέλουμε κοινωνίες που δεν θα είναι γοητευτικές, με πολλούς εκατοντάχρονους και λίγα παιδιά. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, η τάση “τα πάντα στους νέους” δεν είναι πολύ λογική. Γιατί σε πολλά θέματα οι μεγαλύτεροι άνθρωποι είναι χρήσιμοι (π.χ. οι ηλικιωμένοι πολιτικοί είναι πιο ανθεκτικοί στη διαφθορά)».Ο γεροντολόγος, διευθυντής της Βρετανικής Εταιρείας Μακροζωίας, δρ Μάριος Κυριαζής σχολιάζει στα «ΝΕΑ»: «“Αιώνια νεότητα” σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα. Είναι αδύνατο να μείνει κανείς νέος για πάντα. Αλλά τι εννοούμε λέγοντας νέος; Ενας 30χρονος είναι νέος; Eνας 42χρονος είναι νέος; Πότε σταματά αυτό που αποκαλούμε νεότητα και πότε αρχίζει το γήρας; »Δεν υπάρχουν σίγουρες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Γι’ αυτό, αυτό που σημαίνει “για πάντα νέος” είναι η ικανότητα να μείνει κάποιος υγιής, με δυνατούς μυς και οστά, καλό ανοσολογικό σύστημα και καλό δέρμα για πολλά, πολλά χρόνια. Δεν σημαίνει ότι θα μείνεις 20 χρονών για πάντα».

Και ποιο είναι σήμερα το δυνατόν ανώτατο όριο ηλικίας; «Οπως είμαστε σήμερα, υπάρχει ένα όριο στο προσδόκιμο ζωής μας και αυτό είναι περίπου τα 110-120 χρόνια. Κανείς δεν μπορεί να ζήσει περισσότερο», απαντά ο δρ Κυριαζής. «Νέες όμως πρόοδοι στην επιστήμη και την τεχνολογία μπορεί να μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε αυτό το όριο, χωρίς τον φόβο της γήρανσης (τις ασθένειες, την αδυναμία, την εξάρτηση από τους άλλους κ.λπ.). Η ηλικία μας θα αυξάνει, αλλά θα μπορούμε να έχουμε την υγεία και την εμφάνιση ενός νεώτερου ανθρώπου. »Αυτό μπορεί να συνεχίζεται σε απροσδιόριστο χρόνο, αλλά οι νόμοι της στατιστικής δείχνουν ότι ο μέσος χρόνος θα είναι κάποτε τα 1.700 χρόνια, γιατί πάντα κάποιοι θα πεθαίνουν από ατυχήματα, λοιμώξεις κ.λπ. σε νεώτερες ηλικίες».

Nαι στις προκλήσεις

Πώς θα επιτευχθεί αυτό το αδιανόητο; «Δυστυχώς, η έως σήμερα έρευνα στη βιολογία της γήρανσης δεν έχει παραγάγει απαντήσεις και δεν υπάρχει ελπίδα να ζήσουμε επ’ αόριστον χρησιμοποιώντας μόνο τη διατροφή, ταμπλέτες ή ενέσεις» λέει. «Μόνο η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει (με τα βλαστοκύτταρα και τη νανοτεχνολογία) και αυτό πιθανόν να συμβεί μέσα στα επόμενα 40-50 χρόνια. Υπάρχουν επίσης ορισμένες φυσικές διαδικασίες που μπορεί να μας βοηθήσουν να ζήσουμε περισσότερο».Ποιες είναι αυτές; «Η έρευνα έχει δείξει ότι κάθετι που αυξάνει την κοινωνική και περιβαλλοντική διέγερση του ανθρώπου έχει θετικά αποτελέσματα σε διάφορα μέρη του οργανισμού, όπως τους νευρικούς ιστούς, το ανοσολογικό σύστημα και τις αντιοξειδωτικές άμυνες» εξηγεί. «Υπάρχει μια απευθείας συσχέτιση των πληροφοριών (της εισόδου γνώσεων) και των βιολογικών/γενετικών μηχανισμών που προστατεύουν, διατηρούν και επιδιορθώνουν τους ιστούς έναντι του γήρατος».Για να αποκτήσετε αυτές τις επιγενετικές τροποποιήσεις στον οργανισμό σας, ο δρ Κυριαζής συμβουλεύει να αποφεύγετε τη ρουτίνα και τη μονοτονία, να επιδιώκετε τις προκλήσεις, να αναζητάτε νέες γνώσεις, να συμμετέχετε σε πολιτιστικά γεγονότα, να χρησιμοποιείτε την τεχνολογία (Διαδίκτυο, ψηφιακές συσκευές κ.λπ.), να βάζετε στόχους, να σκέπτεσθε θετικά και να έχετε κοινωνικές σχέσεις.

Τόσο νέοι όσο νιώθετε

Το να γερνάς καλά είναι τέχνη. Αυτό τονίζει ο παθολόγος - γηρίατρος Νίκος Παπαναγιώτου, διευθυντής στο Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ. Και προσθέτει: «Δεν χρειάζονται βιταμίνες, ούτε τονωτικά χάπια. Σωστό φαγητό τέσσερις φορές την ημέρα (με 6 κουπάκια του γλυκού συνολικά), από ποικιλία τροφών, αρκεί για να διατηρείται κανείς σε καλή κατάσταση έως τα βαθιά γεράματα. »Δεύτερο μέτρο είναι η κίνηση: ένας καθημερινός περίπατος είναι το καλύτερο τονωτικό. Και το τρίτο και σημαντικότερο είναι να έχεις καλή ψυχική υγεία. Οταν ζεις χωρίς στρες, ζεις πολλά χρόνια και καλά. Ερευνα που πραγματοποιήσαμε με το Πανεπιστήμιο Αθηνών σε ηλικιωμένους σε όλη την Ελλάδα, βρήκαμε ότι οι περισσότεροι βρίσκονται σε καλή κατάσταση και μέσα στη ζωή».Και ο καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Χριστοδούλου συμφωνεί με την τάση για διατήρηση της νεότητας, «αλλά όχι με τον τρόπο που γίνεται στην Αμερική (π.χ. με πλαστικές επεμβάσεις)». «Είναι καλό να γυμνάζεται ο μεγάλος άνθρωπος, να κάνει ό,τι έκανε νέος και να πηγαίνει στα μέρη όπου πήγαινε ως νέος», λέει. «Η αναζήτηση, όμως στόχων παλαιότερων ηλικιών οδηγεί σε απογοήτευση και αίσθημα ματαιότητας». Τι είναι πιο σημαντικό για την ψυχική υγεία αυτών των ηλικιών; «Οι φίλοι, όπως και η οικογένεια, είναι πάρα πολύ σημαντικοί», απαντά ο καθηγητής.Οπως γράφει στο βιβλίο του «Η συνταγή της μακροζωίας» ο ψυχίατρος και γεροντολόγος Ρόμπερτ Μπάτλερ, «αυστηρά μιλώντας, η μακροζωία μετριέται σε αριθμούς. Η γήρανση όμως – ή ακριβέστερα το αντίθετό της, η παραμονή στη νεότητα – είναι μια κατάσταση του πνεύματος που αρνείται μετρήσεις».

Ρεπορταζ: Μαίρη Κατσανοπούλου