Η ζωή μας είναι σαν ένα καλειδοσκόπιο γεμάτο εικόνες και το χρώμα τους φαίνεται πως κρατά... όμηρο τα συναισθήματά μας, επηρεάζοντας κατ’ επέκτασιν και τις πράξεις μας. Τα τελευταία χρόνια πολλοί ερευνητές έχουν προσπαθήσει να εξηγήσουν τον μηχανισμό της αντίληψης των χρωμάτων αλλά και της επίδρασής τους στην ανθρώπινη ψυχολογία, όμως τα αναπάντητα ερωτήματα παραμένουν ακόμη πολλά. Αλλες μελέτες πάλι έχουν ασχοληθεί με τη θεραπευτική δύναμη του «ουράνιου τόξου», αναλύοντας τη χρωματολογία ή διερευνώντας την αποτελεσματικότητα της φωτοθεραπείας. Τα χρώματα μας περιβάλλουν, υπό μορφή προϊόντων, διαφημιστικών μηνυμάτων, αγαπημένων αντικειμένων ή ακόμη και εμπειριών – ευχάριστων ή δυσάρεστων. Τη στιγμή που κάποια από αυτά μας «ρίχνουν», κάποια άλλα μπορούν αστραπιαία να κάνουν την καρδιά μας να χτυπά σαν τρελή... Κάποιες από τις αντιδράσεις αυτές έχουν βιολογική βάση, άλλες απορρέουν από προσωπικά βιώματα.

Φανταστείτε μια καθημερινότητα όπου η κούπα του καφέ σας δεν έχει χρώμα, η πορτοκαλάδα είναι γκρίζα, ο ουρανός άχρωμος, τα ρούχα βαρετά και το γύρω περιβάλλον απλά αδιάφορο. Φρίκη; Τώρα φανταστείτε ότι βρίσκεστε σε ένα καταπράσινο λιβάδι γεμάτο ανθισμένα λουλούδια και πολύχρωμες πεταλούδες που «χορεύουν» στον ρυθμό των χρωμάτων και των αρωμάτων. Είναι πραγματικά εντυπωσιακός ο τρόπος με τον οποίο τα χρώματα μπορούν να «παίξουν» με την ψυχολογία μας, να μας φτιάξουν ή να μας χαλάσουν τη διάθεση αντίστοιχα.

Είναι όμως τα πράγματα τόσο απλά ή υπάρχει άραγε ένα πιο περίπλοκο υπόβαθρο; Με βάση ποια κριτήρια βαπτίζουμε ένα χρώμα «αγαπημένο» και γιατί όταν καλούμαστε να διαλέξουμε ένα αντικείμενο ανάμεσα σε πολλά καταλήγουμε σε μια συγκεκριμένη χρωματική επιλογή; Αναζητώντας απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά μιλήσαμε με την ψυχολόγο δρα Κάρεν Σλος από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Μπέρκλεϊ, που μαζί με τον καθηγητή Στίβεν Πάλμερ προσπάθησαν να εξηγήσουν τον μηχανισμό πίσω από τις χρωματικές μας προτιμήσεις.

«Οι χρωματικές μας προτιμήσεις φαίνεται πως ενθαρρύνουν τις αποφάσεις μας. Ανεξαρτήτως χρώματος, τα ρούχα μας προσφέρουν ζεστασιά, τα iPod παίζουν μουσική και τα αυτοκίνητα μας πηγαίνουν στον προορισμό μας. Το ίδιο αντικείμενο μπορεί να παράγεται σε όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου, ωστόσο κάθε φορά αφιερώνουμε χρόνο και ενέργεια προκειμένου να επιλέξουμε το τέλειο για εμάς προσωπικά. Δεδομένου λοιπόν ότι τα χρώματα σημαίνουν τόσο πολλά για τον καθέναν από εμάς, αποφασίσαμε να διερευνήσουμε το γιατί μας αρέσουν συγκεκριμένα χρώματα αλλά και γιατί έχουμε χρωματικές προτιμήσεις εξ αρχής» εξηγεί στο «Βήμα» η δρ Σλος.

Στερεότυπα και βιώματα

Βάσει των ευρημάτων των επιστημόνων, φάνηκε ότι τα προσωπικά βιώματα του καθενός παίζουν καθοριστικό ρόλο ως προς την επιλογή ενός χρώματος ή ενός αντικειμένου συγκεκριμένου χρώματος. Σημαντικό ρόλο φάνηκε ακόμη να παίζει το τι αντιπροσωπεύει το κάθε χρώμα και με ποιες έννοιες συνδέεται.

«Πιστεύουμε ότι γενικά ο κόσμος τείνει να προτιμά χρώματα, όπως για παράδειγμα το γαλάζιο, που συνδέονται με θετικές έννοιες (π.χ. καθαρό ουρανό, καθαρό νερό κ.ά.) και να απεχθάνεται χρώματα όπως το σκούρο κίτρινο, που παραπέμπουν σε δυσάρεστα πράγματα (π.χ. εμετό). Φυσικά υπάρχουν και δυσάρεστα πράγματα με γαλάζιο χρώμα και αντίστοιχα ευχάριστα πράγματα με κίτρινο χρώμα. Στις μελέτες μας παρ' όλα αυτά είδαμε ότι κατά 80% οι χρωματικές μας επιλογές σχετίζονται άμεσα με την προτίμηση που έχουμε σε αντικείμενα και έννοιες των ίδιων χρωμάτων. Οι συγκεκριμένες προτιμήσεις φάνηκε να καθοδηγούν τους εθελοντές ώστε να προσεγγίζουν θετικά πράγματα και έννοιες (π.χ. ένα ώριμο φρούτο, τα μέλη μιας ομάδας κοινωνικής δικτύωσης) και να αποφεύγουν τα αρνητικά (π.χ. ένα σάπιο φρούτο, τα μέλη μιας ανταγωνιστικής ομάδας κοινωνικής δικτύωσης)» αναφέρει συγκεκριμένα η ψυχολόγος.

Αλλα πειράματα που πραγματοποίησαν οι Αμερικανοί έδειξαν ότι οι εμπειρίες (αρνητικές - θετικές) που έχει βιώσει κανείς και σχετίζονται με χρωματιστά αντικείμενα ή έμβια όντα επηρεάζουν άμεσα τις χρωματικές προτιμήσεις.

«Κατά τις δοκιμές μας είδαμε ότι οι χρωματικές προτιμήσεις μπορεί να αλλάξουν, π.χ. βλέποντας μια ευχάριστη/δυσάρεστη φωτογραφία στην οποία απεικονίζεται ένα χρωματιστό αντικείμενο. Για παράδειγμα, η θέα μιας κατακόκκινης ζουμερής φράουλας ενισχύει την προτίμηση προς το κόκκινο χρώμα, τη στιγμή που η θέα ενός αιμορραγικού τραύματος οδηγεί στην απέχθεια του συγκεκριμένου χρώματος» αναφέρει η δρ Σλος.

Εγχρωμα «στρατόπεδα»

«Σε άλλο πείραμα που πραγματοποιήσαμε μεταξύ φοιτητών των ανταγωνιστικών πανεπιστημίων της Καλιφόρνιας, του Μπέρκλεϊ (με λογότυπο μπλε χρώματος) και του Στάνφορντ (με λογότυπο κόκκινου χρώματος), είδαμε ότι οι νέοι έδειχναν μεγαλύτερη προτίμηση στο χρώμα του πανεπιστημίου τους συγκριτικά με τους "αντιπάλους" τους. Μάλιστα, το πόσο τους άρεσε το χρώμα του πανεπιστημίου τους φάνηκε να έχει άμεση σχέση με το πόσο δήλωναν ότι αγαπούσαν τη σχολή τους. Τα ευρήματα αυτά δείχνουν ότι η αντίδρασή μας απέναντι σε "χρωματικές" εμπειρίες μπορεί να οδηγήσει στην αλλαγή των χρωματικών μας προτιμήσεων - γιατί είναι μάλλον απίθανο να επιλέγει κανείς το ίδρυμα στο οποίο θα σπουδάσει βάσει του αγαπημένου του χρώματος».

«Τέλος, βάσει πρόσφατων ευρημάτων μας, είδαμε πως οι πολιτικές πεποιθήσεις μπορούν να επηρεάσουν την προτίμηση των ψηφοφόρων απέναντι στο χρώμα που εκπροσωπεί το κόμμα τους. Την ημέρα των τελευταίων εκλογών (6 Νοεμβρίου 2012) είδαμε ότι παρακολουθώντας τον χάρτη των ΗΠΑ να χρωματίζεται με τα εκλογικά αποτελέσματα, οι Ρεπουμπλικανοί ψηφοφόροι έδειχναν μεγαλύτερη προτίμηση στο κόκκινο χρώμα από ό,τι οι Δημοκρατικοί, παρά το γεγονός ότι κάτι τέτοιο δεν παρατηρούνταν κατά τις προηγούμενες ή τις επόμενες ημέρες της ψηφοφορίας» προσθέτει η ερευνήτρια.

Οι εμπειρίες «χρωματίζουν» τη ζωή

Οι εμπειρίες που προσθέτουμε στο προσωπικό μας «ημερολόγιο» και αφορούν βιώματα που σχετίζονται με χρωματιστά αντικείμενα φαίνεται επίσης να παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση της χρωματικής παλέτας της αρεσκείας μας. Σύμφωνα με τους ερευνητές, μια αρνητική εμπειρία στο πλάνο του οποίου, για παράδειγμα, υπήρχε ένα μπλε αυτοκίνητο θα μπορούσε να μας προδιαθέσει αρνητικά απέναντι στο συγκεκριμένο χρώμα.

«Ολοι μας μοιραζόμαστε βασικά πράγματα: π.χ. τον γαλάζιο ουρανό και τον κίτρινο εμετό. Ωστόσο πολλές από τις εμπειρίες μας είναι αυστηρά προσωπικές, όπως π.χ. το χρώμα του δωματίου που είχαμε ως παιδιά. Πρόκειται δηλαδή για έναν συνδυασμό των κοινών μας εμπειριών και των προσωπικών μας βιωμάτων, ο οποίος είναι αυτός που καθορίζει τις τελικές χρωματικές προτιμήσεις μας» προσθέτει η δρ Σλος.

Το πώς ένα χρώμα επηρεάζει τον ψυχισμό μας οφείλεται εν μέρει και στην αισθητική μας αντίληψη. «Σαφώς τα χρώματα που μας περιβάλλουν μπορούν να προκαλέσουν τη θετική ή την αρνητική αισθητική μας αντίδραση. Τα χρώματα σε γενικές γραμμές, ανάλογα με την ένταση και την καθαρότητά τους, συνοδεύονται από ένα αρκετά δυνατό συναισθηματικό "φορτίο". Για παράδειγμα, τα φωτεινά και έντονα χρώματα συνήθως σχετίζονται με συναισθήματα χαράς, ενώ αντίθετα τα πιο σκούρα και λιγότερο ζωντανά χρώματα σχετίζονται με συναισθήματα λύπης. Παρ' όλα αυτά, το αν τα χρώματα μπορούν να επηρεάσουν αποτελεσματικά τον συναισθηματικό μας κόσμο παραμένει ένα μεγάλο και ανοιχτό ερώτημα» υποστηρίζει η ειδικός υποδεικνύοντας το κουβάρι συναισθημάτων, βιωμάτων, αντίληψης και χρωμάτων που καλούνται να ξετυλίξουν οι επιστήμονες.

ΠΟΙΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΙ

Φωτοθεραπεία στα χρώματα της ίριδας

Μπορεί να ακούγεται αρκετά «εναλλακτική» ως μορφή θεραπείας, αρκετοί όμως είναι οι ειδικοί που υποστηρίζουν ότι η φωτοθεραπεία σε συγκεκριμένα χρώματα μπορεί να προσφέρει ανακούφιση σε προβλήματα υγείας, από την αϋπνία ως τους πόνους στην πλάτη. «Πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα, το οποίο όμως χρήζει περαιτέρω μελέτης» λέει από την πλευρά της η δρ Σλος.

Οι ερευνητές που εφαρμόζουν τη φωτεινή μορφή θεραπείας πάλι είναι της άποψης ότι η έκθεση σε διαφορετικά μήκη κύματος φωτός, δηλαδή διαφορετικών χρωμάτων, προσφέρει διαφορετικά οφέλη στην υγεία. «Κατά το παρελθόν η επίδραση της φωτοθεραπείας στον οργανισμό δεν ήταν ακόμα γνωστή, γεγονός που αποτελούσε μεγάλο πρόβλημα καθώς κάποια μήκη κύματος συνδέθηκαν στην πορεία με την εμφάνιση καρκίνου του δέρματος» είχε υποστηρίζει πριν από λίγο καιρό σε βρετανικό έντυπο ο δερματολόγος δρ Μπαβ Σεργκίλ. «Σήμερα έχουμε φωτοθεραπείες συγκεκριμένου μήκους κύματος, οι οποίες κάνουν τις συγκεκριμένες μη επεμβατικές θεραπείες ακόμη πιο δελεαστικές».

Οι «άπιστοι Θωμάδες» απέναντι στην αποτελεσματικότητα της συγκεκριμένης μεθόδου πολλοί, εξίσου πολλές ωστόσο είναι και οι μελέτες που έχουν παρουσιάσει εντυπωσιακά αποτελέσματα, ενώ άλλες τόσες βρίσκονται εν εξελίξει.

Μπλε

• Στο πλαίσιο κλινικών δοκιμών, οι ειδικοί του γενικού νοσοκομείου της Μασαχουσέτης, στις ΗΠΑ, είδαν ότι η εκπομπή μπλε φωτός στο στομάχι ασθενών με ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού οδηγούσε στον περιορισμό της λοίμωξης ως και κατά 99%. Σε τέτοιες περιπτώσεις η αντιβιοτική θεραπεία που συνήθως ακολουθείται μπορεί να οδηγήσει στην εκρίζωση του βακτηρίου, αν και όχι σε ποσοστό 100%, αλλά επίσης και σε εμφάνιση παρενεργειών, καθώς και στην αύξηση της ανθεκτικότητας του βακτηρίου στις αντιβιοτικές ουσίες. Σύμφωνα με τους αμερικανούς επιστήμονες, το μπλε φως εμφανίζει έντονα αντιβακτηριακή δράση και μπορεί να σκοτώσει τα κύτταρα των βακτηρίων αφήνοντας ανέπαφους τους υγιείς ιστούς.

• Ερευνητές από το Ινστιτούτο Φορσάιθ, στη Βοστώνη, ανακάλυψαν ότι λίγα δευτερόλεπτα μπλε φωτός ήταν αρκετά τόσο για την πρόληψη όσο και για την αντιμετώπιση της περιοδοντίτιδας και της ουλίτιδας, καθώς το αστραπιαίο φως φάνηκε να εξολοθρεύει τα «ένοχα» βακτήρια του στόματος.

• Αποτελεσματικό «όπλο» ενάντια στην ακμή διεπίστωσαν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μιζούρι ότι είναι το μπλε φως. Οπως είχαν δημοσιεύσει τον Ιούνιο του 2011 στο επιστημονικό έντυπο «Journal of Drugs in Dermatology», οι εθελοντές που είχαν υποβληθεί στη γαλάζια θεραπεία εμφάνισαν βελτίωση της κατάστασής τους ήδη από την πρώτη εβδομάδα, ενώ μετά την πάροδο δύο μηνών πάνω από το 90% των συμμετεχόντων είχε εμφανίσει ορατή βελτίωση. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι μια τέτοια θεραπεία θα μπορούσε να βοηθήσει άτομα που δεν ανέχονται τις συμβατικές θεραπείες κατά της ακμής.

Κόκκινο

• Τη διαδικασία της επούλωσης τραυμάτων επιταχύνει το κόκκινο φως, σύμφωνα με ευρήματα κινέζων ερευνητών από το Πανεπιστήμιο Γιάο Τονγκ, στη Σανγκάη. Σε δοκιμή των ειδικών φάνηκε ότι τα τραύματα ασθενών που υποβάλλονταν καθημερινά σε 30λεπτη φωτοθεραπεία υπό μορφή LED επουλώνονταν κατά μέσον όρο δύο ημέρες νωρίτερα συγκριτικά με εκείνα άλλων ασθενών που δεν ακολουθούσαν την ίδια θεραπεία. Σύμφωνα με τους ίδιους, η έκθεση στο φως ενισχύει την κυκλοφορία του αίματος και συνεπώς τη μεταφορά οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών στην περιοχή της πληγής - στοιχεία απαραίτητα για την επούλωσή της. Πιστεύεται ακόμη ότι ενεργοποιεί την παραγωγή κολλαγόνου.

Πορτοκαλί

• Μελέτη των ειδικών του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, στις ΗΠΑ, έδειξε ότι το πορτοκαλί φως αποτελεί «φάρμακο» ενάντια στην αϋπνία, ιδιαίτερα σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Βάσει των αποτελεσμάτων τους, οι εθελοντές προχωρημένης ηλικίας που εξετίθεντο σε πορτοκαλί φως επί 30 λεπτά, κατάφεραν να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τα προβλήματα ύπνου που παρουσίαζαν. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το πορτοκαλί φως επηρεάζει τον μηχανισμό της ισορροπίας που κρύβεται στο εσωτερικό του αφτιού.

Πράσινο

• Μη επεμβατική θεραπεία ενάντια στην υπερπλασία του προστάτη αποτελεί, σύμφωνα με τους ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, στο Λος Αντζελες, το πράσινο λέιζερ. Οπως είδαν οι επιστήμονες, η συγκεκριμένη μορφή φωτός, η οποία φθάνει στον προστάτη μέσω της ουρήθρας με τη βοήθεια οπτικής ίνας, μπορεί να απομακρύνει επιτυχώς τον περιττό ιστό. Οι Αμερικανοί μάλιστα υποστηρίζουν ότι τα αποτελέσματα της αναίμακτης προσέγγισης είναι εφάμιλλα με εκείνα της επέμβασης, αλλά χωρίς τις παρενέργειες και τους κινδύνους ενός χειρουργείου. Η πράσινη φωτοθεραπεία θα μπορούσε να βοηθήσει άτομα με υπερπλασία του προστάτη που λαμβάνουν αιμολυτικά φάρμακα και τα οποία σε περίπτωση χειρουργείου οφείλουν να σταματήσουν τη λήψη των συγκεκριμένων ουσιών